در بخش اول، ماهیت مفهوم تکینگی را بررسی کردیم و نظرات موافقان این ایده و در راس آن‌ها، ری کرزویل را مطرح کردیم. در بخش دوم، به پیشرفت‌های علمی مربوط به تکینگی اشاره می‌کنیم و به بررسی نظرات مخالفان آن می‌پردازیم.

آیا تکینگی نزدیک است؟

هنگامی که کرزویل کتاب تکینگی نزدیک است را در سال ۲۰۰۶ منتشر کرد، بسیاری پیش‌بینی‌های غیرمعمول او را مورد تمسخر قرار دادند. کرزویل، یک سال پیش از آنکه اپل اقدام به عرضه‌ی نخستین آیفون کند، دنیایی را تصور کرد که در آن انسان‌ها با کامپیوترها یکی می‌شوند و به توانایی‌های دست پیدا می‌کنند که معمولا در فیلم‌های علمی تخیلی مشاهده می‌شود. بعدا او پیش‌بینی کرد که با پیشرفت کامپیوترها، امکان ترکیب آن‌ها با دیگر فناوری‌ها نظیر ژنومیک (ژن‌شناسی)، نانو فناوری و رباتیک فراهم می‌شود.

امروزه، تصورات و پیش‌بینی‌های کرزویل دیگر ایده‌های غیرمعمولی به حساب نمی‌آیند. سال گذشته، دیپ‌مایند گوگل با شبکه‌ی عصبی مصنوعی خود موفق به شکست قهرمان افسانه‌ای بازی گو شد. اکنون، نسخه‌ی به‌روز شده‌ی این هوش مصنوعی با قدرت بیشتری بازگشته است و فراتر از توانایی‌های نسخه‌ی اولیه می‌تواند بدون نیاز به کمک و اطلاعات انسان، نحوه‌ی بازی کردن گو را یاد بگیرد. ابرکامپیوتر واتسون آی‌بی‌ام نیز در حال گسترش کاربرد خود در حوزه‌های پزشکی، برنامه‌ریزی مالی و حتی آشپزی است. همچنین، انتظار می‌رود خودروهای خودران تا سال ۲۰۲۰ به صورت گسترده در جاده‌ها مورد استفاده قرار بگیرند. بنابراین، براساس پیش‌بینی کرزویل، به نظر می‌رسد فناوری با سرعت بسیار بیشتری در حال پیشرفت است.

ما در حال پشت سر گذاشتن قانون مور هستیم

در طول ۵۰ سال گذشته، قانون مور صنعت فناوری را به پیش رانده است. کامپیوترهایی که در گذشته به اندازه‌ی یک یخچال بودند، امروزه به دستگاه‌های کوچک و قابل حملی تبدیل شده‌اند که قدرتشان چندین برابر از ابرکامپیوترهای اولیه بیشتر است. در حال حاضر، قانون مور به پایان راه خود نزدیک شده و روند کوچک شدن ترانزیستورها با کاهش سرعت مواجه شده است. امروزه، هرچند پردازنده‌های ۱۴ و ۱۰ نانومتری در اختیار ما است؛ اما همان‌طور که می‌دانیم، رسیدن به سطح کوچک‌تر از یک اتم امکان‌پذیر نیست و فرآیند کاهش ابعاد ترانزیستورها سرانجام در نقطه‌ای متوقف خواهد شد. برطبق برآوردها، قانون مور حوالی سال ۲۰۲۰ به پایان راه خود خواهد رسید.

با این وجود، کرزویل اشاره می‌کند که ریزپردازنده‌ها در واقع پنجمین پارادایم پردازش اطلاعات به حساب می‌آیند که جانشین فناوری‌های پیشین نظیر رله‌های الکترومکانیکی، لامپ‌های خلاء و ترانزیستورها شده‌اند. وی همچنین استدلال می‌کند که تعداد ترانزیستورهای روی یک تراشه روشی قراردادی برای اندازه‌گیری عملکرد تراشه‌ها است و پیشنهاد می‌کند که تعداد محاسبات در هر ۱۰۰۰ دلار به جای آن به کار گرفته شود.

امروزه، هرچند روند قرار دادن ترانزیستورهای بیشتر روی قطعات سیلیکونی به واقع رو به کاهش است؛ اما ما برای افزایش سرعت پردازش، در حال یافتن روش‌های گوناگون نظیر رایانش کوانتومی، تراشه‌های نورومورفیک و مدارات مجتمع سه‌بعدی هستیم. در نتیجه، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که افزایش سرعت پیشرفت فناوری، حداقل تا چند دهه‌ی آینده همچنان ادامه داشته باشد.

ربات‌ها در حال انجام مشاغل انسانی هستند

آنیمیت، نخستین ربات صنعتی بود که در سال ۱۹۶۲ در خط مونتاژ جنرال‌ موتورز به کار گرفته شد و وظیفه‌ی آن جوش دادن بدنه‌ی خودروها بود. از آن زمان، خودکارسازی (اتوماسیون) به آرامی در حال باز کردن جای پا در زندگی‌های روزمره‌ی ما بوده است. از خودپرداز‌ها در دهه‌ی ۷۰ میلادی تا جاروبرقی خودکار رومبا در سال ۲۰۰۲، ماشین‌ها به نحو فزاینده‌ای در حال بر عهده گرفتن مشاغل انسانی هستند.

امروز، ما در حال نزدیک شدن به یک نقطه‌ی اوج در این باره هستیم. در حال حاضر، شرکت ریتینک رباتیکز ربات‌هایی نظیر باکستر و ساویر ساخته است که می‌توانند به نحو ایمنی در کنار انسان مشغول به کار شوند و وظایف تازه را در چند دقیقه آموزش ببینند. ربات‌های نظامی در حال تبدیل شدن به یک سلاح متعارف در زمین‌های نبرد هستند و ارتباطاتی عاطفی بین آن‌ها و سربازان در حال شکل‌گیری است؛ تا آنجا که مراسم یادبود نیز برای برادران ماشینی از دست رفته برگزار می‌شود.

علاوه بر این، مبادا تصور کنید که خودکارسازی تنها مختص مشاغل مکانیکی و از پیش تعریف‌شده است. در حال حاضر، ربات‌ها حوزه‌ی خلاقیت را نیز به تصرف خود درآورده‌اند. سال گذشته، رمان کوتاهی نوشته‌ی یک برنامه‌ی هوش مصنوعی ژاپنی موفق شد در جایزه‌ی ادبی هوشی شینیچی در ژاپن پذیرفته شود.

با این حال، آینده بیش از پیش با خودکارسازی مواجه خواهد شد. در حال حاضر، وزارت دفاع ایالات متحده، تراشه‌هایی را در مغز سربازان جاگذاری و ایده‌ی سایبورگ‌ها را بیش از همیشه به دنیای واقعی نزدیک کرده است. در نهایت، با ادامه‌ی رشد نمایی فناوری، کامپیوترها هزار برابر قدرتمندتر از ۲۰ سال گذشته خواهند شد و ربات‌ها نیز وظایف بیشتری بر عهده خواهند گرفت.

ما در حال اصلاح ژن‌ها هستیم

در سال ۲۰۰۳، دانشمندان نقشه‌ی کامل ژنوم انسان را طراحی کردند. در آن زمان، برای نخستین بار می‌توانستیم ماهیت هر ژن را تشخیص دهیم و عملکرد آن را ردیابی کنیم. تنها ۲ سال بعد، در سال ۲۰۰۵، دولت ایالات متحده شروع به گردآوری اطلس ژنوم سرطان کرد. این پروژه به پزشکان امکان می‌دهد تا سرطان‌ها را به جای اندامی که از آن سرچشمه می‌گیرند، براساس آرایش ژنتیکی آن‌ها هدف قرار دهند.

اکنون، دانشمندان ابزار جدیدی به نام کریسپر در اختیار دارند که به آن‌ها امکان می‌دهد به آسانی و با هزینه‌ای اندک به اصلاح ژن‌ها بپردازند. این ابزار در حال حاضر مسیرهایی تازه‌ای را به سمت غیرفعال‌سازی ویروس‌ها، تنظیم فعالیت سلول و ساخت محصولات مقاوم در برابر بیماری گشوده است.

این فناوری همچنین جنجال‌های فراوانی را با خود به همراه داشته است. هنگامی که ما اصلاح کدهای زندگی را آغاز کنیم، به چه سرانجامی خواهیم رسید؟ آیا به زودی انسان‌هایی هوشمند با قابلیت‌های فیزیکی بی‌همتا و رنگ چشمان از پیش تعیین شده خلق خواهیم کرد؟ آیا باید با اصلاح ژنوم پشه‌های آفریقایی، از انتقال ویروس مالاریا توسط آن‌ها جلوگیری کنیم؟ این گونه پرسش‌های اخلاقی غالبا منحصر به داستان‌های علمی تخیلی بودند؛ اما با پیشروی به سوی تکینگی، در حال تبدیل شدن به واقعیت هستند.

در هر صورت، ایده‌ی دستیابی به تکینگی فناوری، هم هیجان‌انگیز و هم ترسناک است. هرچند جنبه‌های گوناگون فناوری که هزاران بار قدرتمندتر از امروز هستند، غیرممکن‌های جدیدی را ممکن خواهند کرد؛ اما به صورت ذاتی خطراتی را نیز به دنبال خواهند داشت.

مخالفان تکینگی چه می‌گویند؟

تمام پیشرفت‌های صورت گرفته در حوزه‌ی هوش مصنوعی، نظیر شکست انسان در بازی گو،  پیشرفت‌های عظیم در ترجمه‌ی ماشینی، خودروهای خودران یا موارد مشابه، نمونه‌هایی از هوش مصنوعی ضعیف به شمار می‌روند و توجه تمام آن‌ها معطوف یک وظیفه‌ی واحد، معین و محدود است. این پیشرفت‌ها بسیاری را به این نتیجه رسانده که ما به نحو اجتناب‌ناپذیری در مسیر رسیدن به ساخت یک ابرهوش مافوق انسانی و غیرقابل کنترل و در نهایت ظهور تکینگی قرار گرفته‌ایم. با این حال کاترین بیلی، پژوهشگر داده با این باور مخالف است. به عقیده‌ی وی احتمالا مسیرهایی برای رسیدن به چنین ابرهوشی وجود دارد؛ اما هوش مصنوعی ضعیف، چه از یادگیری ماشین استفاده کند یا هر تکنیک دیگر، مسیر رسیدن به این هوش نیست. همچنین، هوش به تنهایی هدف محسوب نمی‌شود؛ بلکه وسیله‌ای برای رسیدن به هدف است. ما از سیستم‌های ضعیف هوش مصنوعی به عنوان ابزارهایی برای زندگی بهتر استفاده می‌کنیم؛ در نتیجه آن‌ها هرگز قرار نیست دنیا را تحت سلطه‌ی خود قرار دهند. برای دستیابی به چنین چیزی، نیازمند خلق موجودی هستیم که با استفاده از این ابزار (هوش) بتواند بر دنیا مسلط شود.

علاوه بر این، برخی مدعی هستند که هیچ کامپیوتر یا ماشینی هرگز قادر به دستیابی به سطح هوش انسان نخواهد بود. استیون پینکر، زبان‌شناس و روانشناس شناختی کانادایی – آمریکایی می‌گوید:

هیچ دلیل محکمی برای باور به در پیش بودن تکینگی وجود ندارد. اینکه شما بتوانید آینده را در تخیل خود مجسم کنید، دلیل نمی‌شود که تصورات شما محتمل یا اصلا امکان‌پذیر باشد. به ایده‌ی شهرهای مسقف، مسافرت با جت‌ پک، شهرهای زیر آب، آسمان‌خراش‌های چند هزار متری و خودروهای هسته‌ای نگاه کنید؛ تمام آن‌ها فانتزی‌های آینده‌نگرانه‌ای از دوران کودکی من بودند که هیچ کدامشان هرگز محقق نشدند. قدرت پردازش مطلق کلید جادویی حل تمام مشکلات به حساب نمی‌آید.

مارتین فورد، نویسنده‌ی آمریکایی در کتاب خودکارسازی، شتاب، فناوری و اقتصاد آینده، از یک پارادوکس فناوری صحبت می‌کند و بیان می‌دارد پیش از آنکه تکینگی به وقوع بپیوندد، اغلب مشاغل روزمره در اقتصاد خودکارسازی خواهند شد. این امر موجب بیکاری گسترده و کاهش تقاضای مصرف‌کننده و به نوبه‌ی خود نابودی انگیزه‌ی سرمایه‌گذاری در فناوری‌هایی خواهد شد که دستیابی به آن‌ها لازمه‌ی وقوع تکینگی است.

علاوه بر این، پل آلن، هم‌بنیان‌گذار مایکروسافت معتقد است که برای رسیدن به تکینگی هنوز راه بسیار درازی در پیش است. وی با انتقاد از کرزویل بیان می‌‌دارد که پیش‌بینی وی درباره‌ی امکان وقوع تکینگی در سال ۲۰۴۵ بسیار پیش از موعد است. وی در این باره می‌نویسد:

می‌دانیم که تاریخ علم و فناوری مملو از افرادی است که با اطمینان کامل وقوع برخی از حوادث را به طور کامل رد می‌کرده‌اند و تنها با گذشت زمان، اشتباه آن‌ها آشکار شده است. اذعان داریم که وقوع تکینگی محتمل است؛ اما بسیار بعید می‌دانیم که این مسئله بر پایه‌ی پیش‌بینی افرادی همچون کرزویل به واقعیت تبدیل شود. مغز انسان بالغ، یک جسم محدود محسوب می‌شود و شناخت نحوه‌ی کارکردهای اصلی آن در نهایت از طریق افزایش فعالیت‌های پژوهشی امکان‌پذیر است. اما اگر بپذیریم که تکینگی در سال ۲۰۴۵ اتفاق می‌افتد، تحقق آن ناشی از قانون بازده شتاب و یک نرخ پیشرفت نمایی معین نخواهد بود؛ بلکه وقوع چنین مسئله‌ای نیازمند پیشرفت‌هایی غیرمنتظره‌ و اساسا غیر قابل پیش‌بینی در تمام زمینه‌ها خواهد بود.

استدلال کرزویل بر پایه‌ی قانون بازده شتاب و موارد مشابه آن قرار دارد؛ اما قوانین این چنینی از جمله قوانین فیزیکی به شمار نمی‌روند. آن‌ها ادعاهایی درباره‌ی چگونگی پیش‌بینی نرخ پیشرفت‌‌های آتی علمی و فناوری و براساس نرخ پیشرفت‌های پیشین هستند؛ در نتیجه، این به اصطلاح قوانین، همانند دیگر تلاش‌های صورت گرفته برای پیش‌بینی آینده از گذشته، برای همیشه کاربردی نیستند. علاوه بر این، چنین برآورد‌های برونی و تعمیم‌دهی به کل، بیش از همه بر پایه‌ی این فرض شکل می‌گیرند که توانایی‌های رایانشی و قدرت کامپیوترها روز به روز در حال افزایش است. برای آنکه تکینگی در سال ۲۰۴۵ به واقعیت تبدیل شود، پیشرفت‌های مورد نیاز نه‌تنها باید در فناوری‌های سخت‌افزاری کامپیوترها (نظیر قدرت پردازش، سرعت حافظه و ...) به وقوع بپیوندد؛ بلکه ما نیازمند ساخت نرم‌افزار مناسب نیز خواهیم بود تا آن را روی چنین کامپیوترهای قدرتمندی اجرا کنیم. برای دستیابی به تکینگی، اجرای سریع‌تر نرم‌افزارهای امروزی به‌تنهایی کفایت نمی‌کند. علاوه بر سرعت، ما نیاز داریم تا برنامه‌های نرم‌افزاری هوشمندتر و توانمندتر بسازیم. ساخت چنین نرم‌افزار پیشرفته‌ای، نیازمند یک درک علمی پیشین از ساختار عملکردهای روان‌شناختی انسان است. در حال حاضر، ادراک ما از چنین مسئله‌ای، هنوز در مراحل ابتدایی خود به‌سر می‌برد.

این موضوع حقیقت دارد که با اختیار داشتن یک چارچوب علمی محکم و انگیزه‌های اقتصادی مناسب، می‌توانیم فناوری سخت‌افزار کامپیوترها را با سرعت شگفت‌انگیزی توسعه دهیم. این درست است که که براساس قانون مور، هر ساله تراشه‌های قدرتمندتری نسبت به گذشته ساخته می‌شود و استدلال افرادی همچون کرزویل و وینج نیز دقیقا بر همین اساس شکل گرفته است. با این حال، ساخت نرم‌افزار برای یک هوش کامپیوتری در سطح لازم برای تکینگی، نیازمند پیشرفت‌های علمی اساسی و فراتر از سطح امروزی است؛ اما این چنین پیشرفتی بسیار متفاوت‌تر از تکامل توانایی‌های سخت‌افزاری کامپیوترها بر پایه‌ی قانون مور خواهد بود.

ساخت نرم‌افزار پیچیده‌ای که وقوع تکنیگی را میسر کند، پیش از همه نیازمند این است که ما درک علمی کاملی از نحوه‌ی عملکرد مغز انسان در اختیار داشته باشیم تا از آن به عنوان یک راهنمای طراحی و ساختاری بهره بگیریم و بتوانیم یک مغز جدید خلق کنیم. این بدین مفهوم است که ما نه‌تنها نیازمند شناخت ساختار فیزیکی مغز هستیم؛ بلکه می‌بایست به درک بی‌نقصی از نحوه‌ی واکنش‌ها و تغییرات مغز و چگونگی تعاملات میلیاردها یاخته‌ی عصبی که منجر به شکل‌گیری خودآگاهی و قوه‌ی تفکر انسان می‌شوند، دست پیدا کنیم. دستیابی به چنین درک جامع و فراگیری از مغز غیرممکن نیست؛ اما اگر تکنیگی قرار است بر طبق زمان‌بندی کرزویل اتفاق بیافتد؛ ما بدون شک نیازمند یک شتاب عظیم در پیشرفت‌های علمی مربوط به شناخت جنبه‌های گوناگون مغز انسان هستیم.

اما تاریخ به ما نشان داده است که فرآیند کشفیات اصیل علمی، مخصوصا در حوزه‌های پیچیده‌ای نظیر علوم اعصاب، همجوشی هسته‌ای یا تحقیقات سرطانی با این سرعت اتفاق نمی‌افتد. تا به امروز، پیشرفت‌های علمی صورت گرفته در شناخت مغز انسان، به ندرت منظم و یکنواخت بوده است؛ در نتیجه، وقوع چنین شتابی بسیار بعید به نظر می‌رسد. پیشرفت‌های چشمگیر و غیرمنتظره‌ی علمی اغلب بی‌قاعده و غیرقابل پیش‌بینی هستند و امکان وقوع آن‌ها را نمی‌توان از پیش تعیین کرد.

علاوه بر این، آلن در مقابل قانون بازده شتاب، مفهوم «ترمز پیچیدگی» را مطرح می‌کند. به باور وی، هرچه پیشرفت‌های علمی منجر به درک بیشتر هوش شود، امکان وقوع پیشرفت بیشتر دشوارتر می‌شود. یک مطالعه درباره‌ی تعداد ثبت اختراع‌ها نشان می‌دهد که خلاقیت انسان از قانون بازده شتاب پیروی نمی‌کند؛ بلکه در واقع همان‌طور که جوزف تینتر، تاریخدان و انسان‌شناس آمریکایی در کتاب فروپاشی جوامع پیچیده اشاره می‌کند، در دوره‌ی زمانی بین ۱۸۵۰ تا ۱۹۰۰ تعداد ثبت اختراع‌ها در یک نمودار بازده نزولی، به نقطه‌ی اوج رسیده و از آن زمان به صورت پیوسته در حال کاهش است.

جمع‌بندی

امروز، هیچ شکی وجود ندارد که فناوری بسیار سریع‌تر از همیشه در حال پیشرفت است. هرچند ما اذعان داریم که قدرت گوشی‌های موبایل ما با چند سال گذشته قابل مقایسه نیست؛ اما در عین حال می‌دانیم که سرعت رشد برخی از دیگر فناوری‌ها نظیر حافظه‌های ذخیره‌سازی یا باتری‌ها در مقایسه با آن‌ها بسیار پایین‌تر بوده است. به پیشرفت‌های بسیاری دست یافته‌ایم؛ اما در همان حال مسیرهای ناشناخته‌های بسیاری نیز پیش روی خود گشوده‌ایم.

نگهداری و بازیابی آثار هنری کاری بسیار دشوار است. تلاش برای حفظ تعادل بین اثر اصلی و ترمیم آسیب‌های واردشده به آن مشکل است و اغلب اوقات اعضای جامعه‌ی هنری روی روش‌های مختلف ترمیم آثار هنری با یکدیگر توافق ندارند. این موضوع بارها و بارها درباره‌ی آثار هنری نظیر شام آخر لئوناردو داوینچی و سیستین چپل مایکل‌ آنجلو دیده شده است. اما گاهی اوقات به‌لطف فناوری‌های جدید محافظان آثار هنری می‌توانند میزان آسیب وارد شده به اثر را با ایجاد کمترین صدمه به اصل اثر هنری تحلیل و ترمیم کنند. در حال حاضر نمونه‌ای از این شیوه‌ درحال رخ دادن است؛ برای مثال قرار است به‌زودی تعدادی از کارشناسان از فناوری تصویربرداری سه‌بعدی به‌منظور ارزیابی نوع خاصی از آسیب که در تعدادی از آثار نقاشی جورجیا اوکیف پیدا شده است، استفاده کنند.

به گزارش آسوشیتد پرس، کارشناسان حفاظت از هنر در سانتافه و شیکاگو از فناوری تصویربرداری سه‌بعدی برای تشخیص، ردیابی و تجزیه‌و‌تحلیل نوع خاصی از واکنش مواد شیمیایی که در بسیاری از نقاشی‌های اوکیف پیدا شده است و سبب رشد و شکل‌گیری هزاران لکه روی آثار هنری او می‌شود استفاده خواهند کرد. بوم‌های مورد استفاده توسط اوکیف و بسیاری دیگر از هنرمندان قرن بیستم از روغن‌ها یا چربی‌هایی ساخته شده بودند که خشک نمی‌شدند و زمانی که با موادرنگی‌ یا عوامل خشک‌کننده ترکیب می‌شدند حباب‌هایی ایجاد می‌کردند که سبب لکه می‌شد. دیل کرانکریت یکی از متخصصان هنر در موزه‌ی جورجیا اوکیف به آسوشیتد پرس می‌گوید:

آن‌ها [لکه‌ها] فقط کمی از موی انسان ضخیم‌تر هستند و می‌توان آن‌ها را با چشم غیرمسلح دید. زمانی‌که تعداد زیادی از این لکه‌های کوچک ظاهر می‌شوند می‌توانند نقاشی را تیره‌تر کنند. همچنین اگر سریع به این معضل رسیدگی نشود، آن‌ها به رشد خود از لحاظ اندازه و تعداد ادامه می‌دهند و در نهایت سبب تخریب اثر می‌شوند.

در طول یک پروژه دو ساله که توسط National Endowment (وقف ملی) سرمایه‌گذاری می‌شود، محققان هنگام یافتن سر‌نخ‌هایی درباره‌ی ترکیب شیمیایی نقاشی‌ها، آن‌ها را با استفاده از فرکانس‌های نوری مختلف ثبت خواهند کرد. در گذشته این کار با برداشتن قسمتی از اثر هنری انجام می‌شد، اما در‌حال‌حاضر با استفاده از فناوری تصویر‌برداری سه‌بعدی می‌توان از ایجاد آسیب فوق در نقاشی اجتناب کرد. محققان همچنین فناوری تصویر‌برداری را به گونه‌ای که بتواند رشد بر‌آمدگی‌ها را ارزیابی کند توسعه خواهند داد. هدف پروژه این است که مشخص کند دلیل ایجاد این حباب‌ها چیست و با چه سرعتی پیشرفت می‌کنند. در نهایت، محققان قصد دارند یک سیستم مبتنی بر وب ایجاد کنند تا هنرمندان تصاویر نقاشی‌های خود را در آن‌جا آپلود ‌کنند و اطلاعاتی را در زمینه‌ی خطرات ساختار‌های حبابی‌شکل کسب کنند و از این طریق از آسیب‌های احتمالی وارد بر نقاشی‌ها بکاهند. این پروژه توسط موزه جورجیا اوکیف، دانشگاه «نورث وسترن» و «آموزشگاه هنر شیکاگو» در حال انجام است.   

هیچ چیز بدتر از فراموش کردن نام افرادی که به تازگی ملاقات کرده‌اید و می‌خواهید همکاری خود را با آن‌ها ادامه دهید نمی‌تواند ذهنیت دیگران از شما را تحت تأثیر قرار دهد. تصور کنید یک جلسه‌ی مهم کاری با افراد حرفه‌ای برای ادامه دادن همکاری‌ها داشته‌اید و هنگام خداحافظی نمی‌توانید نام آن‌ها را به خاطر آورید. فراموش کردن نام افراد یا صدا کردن آن‌ها با نام اشتباه نشان دهنده‌ی عدم تمرکز یا اهمیت ندادن به یک موضوع بوده و به هیچ عنوان رفتار حرفه‌ای نیست.

جیم کویک (Jim Kwik) بنیان‌گذار شرکتی با همین نام است و به مردم کمک می‌کند عملکرد حافظه‌ی خود را بهبود دهند. او در پنج سالگی دچار آسیب تروماتیک مغزی شده و بعد از این حادثه در به خاطر آوردن نام همکلاسی‌هایش با مشکل مواجه شد. برای کویک سال‌ها زمان برد تا بتواند عملکرد آهسته‌ی مغز خود را بهبود دهد. درست در زمانی که نزدیک بود به دلیل همین مشکل از دانشگاه اخراج شود، خواندن جمله‌ای از آلبرت اینشتین (Albert Einstein) که در پشت یک لیوان نوشته شده بود زندگی او را برای همیشه تغییر داد. پشت لیوان نوشته شده بود: «مشکلات قابل توجهی که داریم با همان طرز تفکری که هنگام به وجود آوردنشان داشته‌ایم، حل نخواهند شد.» او بعد از خواندن این جمله متوجه شد که باید عملکرد آهسته‌ی مغزش را تسریع کند. همچنین این جرقه را در ذهنش روشن کرد که می‌تواند به دیگران نیز در انجام چنین کاری کمک کند تا بتوانند در دنیایی که اطلاعات با سرعت نور تغییر می‌کنند عملکرد بهتری داشته باشند.

پادکست‌ها، ایمیل‌ها و وب‌سایت‌ها هر روز اطلاعات زیادی به ما می‌دهند که باید به درستی طبقه‌بندی شده و مورد استفاده قرار بگیرند. همه‌ی ما زمانی که نامی را فراموش می‌کنیم یا علاقه‌ی خود را به خواندن کتابی از دست می‌دهیم مغز خود را مقصر می‌دانیم و آن را به کمبود توجه یا ضعیف بودن حافظه ربط می‌دهیم. اما طبق گفته‌ی کویک مشکل این است که به ما آموزش داده نشده تا از ابر کامپیوتری که میان گوش‌هایمان قرار گرفته یعنی همان مغزمان بیشترین استفاده را ببریم. به ما در مدارس به دروغ آموزش داده شده است که هوش، قدرت یادگیری و حافظه‌ی هر فردی مانند سایز کفش ثابت است و تغییر نمی‌کند. درصورتی‌که تحقیقات به تازگی ثابت کرده‌اند که توانایی‌های مغز ما بیشتر از چیزی که فکر می کنیم بوده و ما توانایی‌های ذهنی خود را دست کم می‌گیریم. هر شخص برای پیشرفت کردن باید توانایی‌های خود را بهبود دهد.

تمرینانی که کویک ارائه می‌دهد می‌توانند عملکرد مغز را سریع‌تر، متمرکزتر و پرانرژی‌تر کند تا فرد بتواند سریع‌تر موضوعات را یاد بگیرد و به یاد بیاورد. از همه جالب‌تر اینکه مهم نیست فرد چه سنی دارد، در چه سطح شغلی فعالیت می‌کند یا چه تحصیلاتی دارد. در ذهن هر شخصی یک فرد نابغه وجود دارد که باید با تمرین‌های صحیح پرورش داده شود.

سریع خواندن می‌تواند میزان درک را افزایش دهد

سریع خواندن، راز افزایش درک مطالعه است. این واقعیت شاید کمی غیرمنتظره به نظر برسد اما خواندن یک مثال فهم این موضوع را راحت‌تر می‌کند. زمانی که در حالی رانندگی با سرعت آهسته هستید، به اصل رانندگی توجه نخواهید کرد. ممکن است در این میان با شخصی که کنارتان نشسته صحبت کنید، قهوه بنوشید یا با تلفن صحبت کنید. حال مسابقات رانندگی را در نظر بگیرید، راننده‌هایی که در مسابقات رانندگی شرکت می‌کنند تمام توجه و حواس خود را روی رانندگی و جاده می‌گذارند. این موضوع در مورد کتاب خواندن نیز صادق است. هرقدر سریع‌تر کتاب بخوانید، متمرکزتر باقی خواهید ماند.

مغز انسان ابر کامپیوتری است که در آن واحد می‌تواند روی بیشتر از یک موضوع کار کند. بنابراین زمانی که تنها به انجام یک کار مشغول شود، روی موضوعات سرگرم‌کننده متمرکز می‌شود یا خوابش می‌برد. تکرار کردن کلمات در مغز و با صدای بلند، یکی دیگر از کارهایی است که باعث پایین آمدن سرعت خواندن می‌شود. این یعنی سرعت خواندن شما به اندازه‌ی سرعت صحبت کردن محدود می‌شود. فراموش نکنید که سرعت خواندن تنها به سرعت فکر کردن هر شخص وابسته است. زمانی که از تکرار کردن کلمات با صدای بلند در مغز جلوگیری شود، سرعت خواندن بالاتر رفته و میزان درک نیز افزایش پیدا خواهد کرد. کویک می‌گوید: «برای آنکه موضوعات بیشتری را به یاد بیاورید باید سریع‌تر بخوانید. سرعت برابر با تمرکز است. تمرکز برابر با درک است و درک صحیح نهایتا منجر به حفظ کردن می‌شود.»

تمرین سه مرحله‌ای برای به خاطر آوردن اسامی

کویک برای به یاد آوردن اسامی از تکنیک M-O-M استفاده می‌کند. M اول از ابتدای کلمه‌ی Motivation به معنای انگیزه گرفته شده است. تصور کنید در یک کنفرانس شرکت کرده‌اید و با وجود گرفتن کارت ویزیت اشخاص باز هم انگیزه‌ای برای به یاد آوردن نام آن‌ها ندارید. در همین حال اگر شخصی یک میلیون دلار در ازای گفتن نام اشخاص به شما پیشنهاد دهد، مغزتان مانند یک کامپیوتر به کار خواهد افتاد. این موضوع هیچ ارتباطی با توانایی‌های بالقوه‌ی ما ندارد بلکه به انگیزه‌ها مربوط می‌شود. اگر می‌خواهید چیزی را به خاطر بسپارید اول از همه انگیزه‌ی این کار را پیدا کنید. O از ابتدای کلمه‌ی observation به معنای مشاهدات گرفته شده است. باز هم به خاطر داشته باشید که بعد از فراموش کردن نام یک شخص نباید حافظه‌تان را مقصر بدانید. بهترین راه برای تمرکز کردن، گوش کردن است. M آخر از ابتدای کلمه‌ی Mechanics به معنای مکانیک گرفته است و دو مرحله‌ی قبل را در کنار هم قرار می‌دهد. انگیزه و مشاهده اول قرار گرفته‌اند زیرا نیمی از موفقیت شما به روان‌شناسی بستگی دارد.

دفعه‌ی بعد که در یک کنفرانس شرکت کردید از همین تکنیک برای به یاد آوردن اسامی افراد حاضر استفاده کنید. شاید جایزه‌ی یک میلیون دلاری در انتظارتان نباشد اما مطمئن باشید که با انجام این کار روی سایر حاضرین تأثیر مثبتی خواهید گذاشت.

مشاهدات سه ماهه‌ی موسسه‌ی علوم طبیعی کارل جانسکی، به وسیله‌ی آرایه‌ای بزرگ از آنتن‌ها‌ی VLA، اطلاعاتی در مورد برخورد ستاره‌ها‌ی نوترونی به دانشمندان داده است. اطلاعات به‌دست آمده این شانس را به منجمان داده است که در مورد شرایط پس از برخورد شدید دو ستاره‌ی نوترونی در کهکشانی با فاصله‌ی ۱۳۰ میلیون سال نوری از زمین توضیح بدهند. این دستاورد نشان می‌دهد که منجمان در آینده می‌توانند تعداد یش‌تری از این برخورد‌ها را بررسی کنند.

در ۱۷ آگوست ۲۰۱۷، دو آزمایشگاه امواج گرانشی لایگو و ویرگو، برای یافتن امواج گرانشی منتشر شده در فضا_ زمان حاصل از ادغام دو ستاره‌ی نوترونی فوق چگال با یکدیگر متحد شدند. این آشکار‌سازی، اولین آشکار‌سازی تایید شده از این برخورد‌ها‌ و پنجمین آشکار‌سازی مستقیم از امواج گرانشی پیش‌بینی شده توسط آلبرت انشتین است.  

به دنبال امواج گرانشی، تابش‌ها‌ی گاما و پرتو‌ها‌ی X و نور مرئی حاصل از این پدیده منتشر می‌شوند. آرایه‌ی VLA اولین امواج رادیویی حاصل از پدیده‌ی ۲ سپتامبر را آشکار‌سازی کرده است. این پدیده، برای اولین بار توسط امواج گرانشی و امواج الکترومغناطیسی به صورت هم‌زمان آشکار‌سازی شد.

بررسی زمان و شدت امواج الکترومغناطیسی دریافتی با طول‌موج‌ها‌ی مختلف، اطلاعات لازم در مورد ماهیت پدیده‌ی برخورد ستاره‌ها‌ی نوترونی را در اختیار دانشمندان قرار می‌دهد. قبل از حادثه‌ی ماه آگوست، نظریه‌پردازان، نظریه‌ها‌ی مختلفی در مورد این پدیده داده بودند. پدیده‌ی برخوردی آگوست به دانشمندان شانس مقایسه‌ی نظریه‌ها با داده‌ها‌ی رصدی را داد.

منجمان با استفاده‌ی هم‌زمان از آرایه‌ی رادیوتلسکوپ‌ها‌ی VLA، آرایه‌ی تلسکوپ‌ها‌ی اپتیکی استرالیا و رادیوتلسکوپ بزرگ هند، از ماه سپتامبر به بعد این پدیده‌ی برخوردی را مورد مشاهده قرار داده‌اند. رادیوتلسکوپ‌ها نشان دادند که امواج رادیویی گسیل شده به صورت پیوسته در حال شدید‌تر شدن است. همین مشاهده در مورد امواج الکترومغناطیس گسیل شده نیز تایید شد.

به گفته‌ی کونال مولی، همکار پسا دکترا از کلتک در موسسه‌ی نجوم رادیویی ملی (NRAO): قوی شدن تدریجی سیگنال‌ها‌ی رادیویی، به این معنی است که ماده‌ی زیادی درنتیجه‌ی این فرایند در فضا پخش شده است که این مواد با سرعتی نزدیک به سرعت نور حرکت می‌کنند. 

مشاهدات انجام شده به منجمان کمک می‌کند تا بتوانند سلسله حوادث ایجاد شده از این برخورد ستاره‌ها‌ی نوترونی را بررسی کنند.

در ابتدا‌ی برخورد دو ستاره‌ی نوترونی فوق چگال، انفجار بزرگی به نام کیلونوا اتفاق افتاد که یک پوسته‌ی کروی منبسط شونده از باقی‌مانده‌ها‌ی این انفجار تشکیل داد. ستاره‌ها‌ی نوترونی به ته‌مانده تبدیل شدند که این ته‌مانده می‌تواند سیاهچاله‌ای باشد که گرانش قدرتمند آن، مواد نزدیک را به درون خود می‌کشد. مواد اطراف سیاهچاله، دیسک چرخانی را تشکیل می‌دهند که دو جت درخشان از دو قطب آن بیرون زده است.

 به گفته‌ی دانشمندان: همان‌گونه که قبلا نیز بسیار دیده شده است، اگر جهت یکی از این جت‌ها به سمت زمین باشد، ما می‌توانیم امواج گاما را در مدت زمان کوتاهی آشکار‌سازی کنیم. با این حال، پدیده‌ی مورد نظر، جزء این دسته از پدیده‎‌ها قرار نگرفت.

مشاهدات اخیر از حادثه‌ی آگوست، نشان می‌دهند که یکی از جت‌ها‌ی تابش، با فاصله‌ی کمی از کنار زمین عبور می‌کند. مدل‌ها این حقیقت را توضیح می‌دهند که تابش‌ها‌ی پرتو X و رادیویی مدت زمان بسیار کوتاهی پس از برخورد، قابل آشکار‌سازی هستند.

به گفته‌ی الساندرا کرسی، از دانشگاه تگزاس: مدل ساده‌ی موجود، هیچ ساختاری از جت‌ها به ما نشان نمی‌دهد و نشان می‌دهد که تابش‌ها‌ی رادیویی و اشعه‌ی X حاصل باید در طول زمان، ضعیف‌تر شوند در صورتی که مشاهده می‌کنیم تابش رادیویی در طول زمان، قوی‌تر می‌شود. از این طریق متوجه شدیم که برای توضیح ان پدیده به مدل دیگری نیاز داریم. 

منجمان به مدل دیگری که در ماه اکتبر توسط منسی کاسیوال و همکارانش از دانشگاه کلتک منتشر شده و سپس توسطاور گاتیب و همکارانش از دانشگاه تلاویو تصحیح شده است، توجه نشان دادند. در این مدل، جت‌ها از پوسته‌ی کروی باقی‌مانده‌ها‌ی انفجار، خارج نمی‌شوند. در مقابل، مواد حاصل از انفجار را جمع کرده و به صورت یک پیله‌‌ی بزرگ، که انرژی جت‌ها را جذب کرده است، با خود به بیرون می‌برد.

منجمان طبق اطلاعاتی که از رادیوتلسوپ‌ها جمع‌آوری کرده‌اند، به این مدل علاقه نشان دادند. پس از مشاهدات اولیه از محل برخورد، پس از گردش یک ساله‌ی زمین به دور خورشید معلوم شد که محل برخورد به قدری به خورشید نزدیک است که تابش مرئی و پرتو X آن را به راحتی نمی‌توان مشاهده کرد. رادیوتلسکوپ‌ها، هفته‌ها تنها ابزاری بودند که می‌توانستند در مورد این پدیده اطلاعات جمع آوری کنند.

کرسی گفت: اگر تابش‌ها‌ی X و رادیویی هر دو از پیله‌ی منبسط شونده حاصل می‌شوند، زمانی که تلسکوپ‌ها‌ی پرتو X ناسا به نام چاندرا، دوباره توانایی آشکار‌سازی را پیدا کردند، از مقایسه‌ی داده‌ها‌ی رادیوتلسکوپ‌ها و داده‌ها‌ی پرتو‌ها‌ی X، این هم‌زمانی تایید شد. هر دو این تابش‌ها نیز در طول زمان قوی‌تر می‌شوند.

مولی و همکارانش در مورد مشاهدات رادیویی و همچنین مدل مورد علاقه‌ی خود مقاله‌ای منتشر کردند.

به گفته‌ی گرگ هالینان از کلتک: داده‌ها‌ی چاندرا در ۷ اکتبر منتشر شد و تابش‌ها‌ی پرتو X همان چیزی که می‌خواستیم رابه ما نشان داد.

مولی گفت: توافق بین داده‌ها‌ی رادیویی و پرتو X درستی پیش‌بینی‌ها‌ی ما را روشن کرد.

هالینان گفت: تایید درستی پیش‎‌بینی هایمان بسیار خوشحال کننده بود. برای تایید مدل پیله‌ی منبسط شونده، به مشاهدات بیش‌تری از امواج گرانشی و امواج الکترومغناطیسی حاصل از این برخورد‌ها نیاز داریم.

مولی، هالینان، کرسی و همکارانشان نتایج مشاهدات خود را در مجله‌ی Nature منتشر کردند.

لحظاتی پیش نسخه 4.7 تلگرام برای اندروید و آی‌اواس منتشر شد و امکانات جدیدی را به این برنامه اضافه کرد. در ادامه شما را با این ویژگی ها آشنا خواهیم کرد.

استفاده همزمان از چند اکانت (اندروید)

اگر شما هم از افرادی هستید که بیش از یک اکانت دارید، از حالا می‌توانید بدون نیاز به نصب تلگرام‌های غیررسمی، تا ۳ شماره را در اپلیکیشن رسمی تلگرام وارد و مدیریت کنید. کافیست منوی کناری برنامه را به داخل کشیده و روی شماره مورد نظر لمس کنید تا به شکل فوق‌العاده سریع و روانی، بین اکانت‌ها جابجا شوید. این ویژگی فعلا برای نسخه اندروید فعال شده است و اضافه شدن آن در iOS هنوز مشخص نیست

امکان تغییر پوسته روز و شب (آی او اس)

امکان تغییر پوسته و استفاده از تم روز یا شب از چند نسخه پیش به تلگرام اندروید اضافه شده بود. کاربران iOS نیز از حالا می‌توانند این ویژگی را در اختیار داشته باشند و از تم‌های مختلف برای اکانت خود استفاده کنند

پاسخ سریع با کشیدن پیام به سمت چپ

سومین موردی که به این نسخه از تلگرام اضافه شده است امکان پاسخ سریع به پیام‌ها است. همانطور که در ویدیوی بالا قابل مشاهده است از حالا می‌توانید تنها با کشیدن یک پیام به سمت چپ، یک پیام را Reply کنید

انتخابی شدن عملیات همگام سازی مخاطبین

وقتی وارد تلگرام می‌شوید این برنامه به صورت خودکار شماره‌های شما را اسکن می‌کند و هر مورد که در تلگرام عضو باشد را به کانتکت‌های شما اضافه می‌کند. این موضوع برای عده‌ای ناخوشایند بود که خوشبختانه از این نسخه، این قابلیت در زمان وارد کردن شماره از شما پرسیده می‌شود و شما می‌توانید بدون نیاز به انجام اینکار، وارد اکانت تلگرامی خود شوید

دانلود به‌روزرسانی

اندروید (پلی‌استور)  |   آی‌او‌اس (اپ‌استور)

در قسمت اول با انواع باتری‌های یک‌بار مصرف، سایزهای استاندارد و اصطلاحات مربوط به باتری آشنا شدیم و در قسمت دوم انواع باتری‌های شارژی را مورد بررسی قرار دادیم. در قسمت پایانی قصد داریم با انواع شارژرهای باتری‌های قلمی و نکات قابل توجه در رابطه با نگهداری و نحوه‌ی استفاده‌ی صحیح از باتری‌های قلمی آشنا شویم.

باتوجه به آنچه در قسمت قبل گفتیم، در سرتاسر این متن منظور از «باتری شارژی»، نوع خاصِ «نیکل-هیدرید فلز یا NiMH» است.

انواع شارژر باتری قلمی

شارژرهای باتری‌های قلمی به دو نوع هوشمند (اتوماتیک) و غیر هوشمند (دستی) تقسیم می‌شوند. شارژرهای هوشمند، هر باتری را جداگانه و به‌صورت مستقل از دیگر باتری‌ها شارژ می‌کنند و قطع‌کن اتوماتیک آن‌ها فرآیند شارژ هر باتری را در زمان متفاوت و پس از پر شدن آن باتری متوقف می‌کند. شارژرهای غیر هوشمند ولتاژ و جریان یکسانی در اختیار همه‌ی باتری‌ها قرار می‌دهند و یا اصلا قطع‌کن اتوماتیک ندارند، یا زمان قطع جریان آن‌ها از پیش تعیین شده و ثابت است.

شارژر هوشمند

انواع پیشرفته‌ی شارژرهای هوشمند علاوه بر زمان متفاوت، قادرند ولتاژ و جریان متفاوتی به هر باتری اختصاص بدهند و حتی با استفاده از آن‌ها می‌توان ظرفیت واقعی باتری را نیز اندازه گرفت. روش اندازه‌گیری ظرفیت باتری در این شارژرها به این صورت است که شارژر ولتاژ باتری را تا یک ولت کاهش می‌دهد و مقدار انرژی خارج شده در جریان این فرآیند را اندازه می‌گیرد (بیشتر دستگاه‌های الکترونیکی مجهز به باتری قلمی، با ولتاژ زیر یک ولت کار نمی‌کنند و پس از رسیدن ولتاژ باتری به این مقدار خاموش می‌شوند).

یکی از قابلیت‌های دیگر شارژرهای هوشمند، «ریفرش» کردن خودکار باتری و از بین بردن «اثر حافظه» است (برای آشنایی با اثر حافظه قسمت اول را مطالعه کنید). برای این کار شارژر ابتدا به آهستگی شارژ باتری را خالی می‌کند و در حین این کار ظرفیت آن را اندازه می‌گیرد. سپس شارژر باتری را شارژ و بار دیگر آن را خالی می‌کند و ظرفیت آن را طی فرآیند دشارژ مجددا اندازه می‌گیرد. پس مقایسه‌ی نتایج به‌دست آمده از این فرآیند، اگر ظرفیت باتری افزایش یافته بود، شارژر سیکل شارژ-دشارژ باتری را آن‌قدر تکرار می‌کند که باتری به ماکزیمم ظرفیت خود برسد.

شارژر غیر هوشمند

در سوی دیگر اما شارژرهای غیر هوشمند انرژی یکسانی به تمامی باتری‌های قرار گرفته درون شارژر سرازیر می‌کنند و زمان به اتمام رسیدن فرآیند شارژ در آن‌ها ربطی به پر شدن باتری ندارد. زمان قطع جریان در انواع نسبتا مرغوب تنها به‌وسیله‌ی یک تایمر ثابت و از پیش تعیین شده مشخص می‌شود؛ درحالی‌که انواع ارزان حتی از وجود همین قطع‌کن ساده نیز بی‌بهره هستند و کاربر باید خودش به‌صورت دستی پس از گذشت چند ساعت باتری را از شارژر خارج کند. اگر شارژر شما مجهز به قطع‌کن خودکار نیست، می‌توانید با استفاده از این سایت با وارد کردن نوع و ظرفیت باتری و جریان شارژر، زمان مورد نیاز برای شارژ هر نوع باتری را به دست بیاورید.

استفاده از شارژرهای غیر هوشمند ممکن است به باتری صدمه صدمه بزند و باعث کاهش ظرفیت و طول عمر آن شود؛ به همین دلیل توصیه می‌شود در صورت امکان حتما از شارژرهای هوشمند استفاده کنید.

شارژر خورشیدی (سولار)

شارژ کردن باتری با استفاده از شارژرهای سولار معمولا به‌دلیل مساحت کم پنل خورشیدی قرار گرفته روی آن‌ها بسیار زمان‌بر است و بسته به شرایط آب و هوایی گاهی چندین روز طول خواهد کشید. از طرفی اگر شارژر مجهز به محفظه‌ی مناسبی برای نگهداری باتری نباشد، قرار گرفتن در معرض تابش مستقیم نور خورشید می‌تواند باعث گرم شدن باتری و آسیب رسیدن به آن شود.

به‌طور کلی ازآنجایی‌که پرکردن باتری‌های قلمی نیازمند صرف انرژی زیادی نیست، توصیه می‌شود برای شارژ کردن آن‌ها از شارژرهای معمولی استفاده کنید. «آسیب رسیدن به باتری و درنتیجه دورانداختن آن»، صدمه‌ی بسیار بیشتری نسبت به «چند میلی وات-ساعت انرژی غیر خورشیدی» به محیط زیست وارد می‌کند.

شارژرهای سریع

شارژرهای باتری قلمی و تکنولوژی‌های آن‌ها را نباید با شارژرهای گوشی‌های هوشمند مقایسه کرد؛ چرا که باتری اکثر گوشی‌های هوشمند از نوع لیتیوم-یونی یا لیتیوم-پلیمری است و ساختار درونی و سازوکار شارژ آن‌ها با باتری‌های NiMH قلمی تفاوت دارد.

جریان ایده‌آل توصیه شده برای شارژ یک باتری ۲۰۰۰ میلی‌آمپر ساعتی NiMH قلمی، ۲۰۰ میلی‌آمپر است؛ که درنتیجه به زمان شارژ ۱۰ ساعته منجر می‌شود. حال اگر این جریان را به ۴۰۰ میلی‌آمپر افزایش دهیم، مدت زمان مورد نیاز برای شارژ نصف خواهد شد؛ اما در عین حال عمر مفید باتری نیز اندکی کاهش پیدا می‌کند. درواقع بیشتر شارژرهای به اصطلاح سریع موجود در بازار با استفاده از همین تکنیکِ افزایش جریان، باتری‌های قلمی را در مدت کوتاه‌تری شارژ می‌کنند و تکنولوژی خاصی در آن‌ها به‌کار گرفته نشده است.

اگر از باتری‌های شارژی در دستگاهی استفاده می‌کنید که هر چند هفته یا چند ماه یک بار احتیاج به شارژ مجدد دارد و درنتیجه زمان ۱۰ ساعته‌ی شارژ چندان برایتان آزاردهنده نیست، توصیه می‌شود از شارژرهای معمولی استفاده کنید. اما اگر باتوجه به نوع مصرفی که دارید باید باتری خود را هر روز شارژ کنید، می‌توانید از شارژرهای نیمه سریع (۴ تا ۵ ساعته) به همراه باتری باکیفیت استفاده کنید. برای مثال اگر عمر یک باتری مرغوب ۳۰۰۰ سیکلی نصف هم شود، همچنان مدت زمان زیادی برای شما دوام خواهد آورد. اما استفاده از شارژرهایی که ادعا می‌کنند قادرند باتری‌های قلمی را ظرف مدت ۱ تا ۲ ساعت شارژ کنند، به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.

سؤالات متداول

هزینه و میزان انرژی الکتریکی مورد نیاز برای شارژ باتری قلمی چقدر است؟

برای شارژ کردن هر باتری قلمی معمولا به ۸.۵ تا ۱۰ وات-ساعت انرژی الکتریکی نیاز است. باتوجه به تعرفه‌های وزارت نیرو، هزینه‌ی این مقدار برق مصرفی خانگی در گران‌ترین حالت ممکن (ماه‌های غیر گرم، مناطق غیر گرمسیر) به ۴.۵ ریال و در در ارزان‌ترین حالت ممکن (ماه‌های گرم، مناطق گرمسیر) به ۱.۵ ریال می‌رسد. این یعنی هزینه‌ی شارژ دو باتری AA در گران‌ترین حالتِ ممکن کمتر از ۱۰ ریال یا یک تومان است.

آیا باتری‌های شارژی قلمی نیاز به شارژ اولیه دارند؟ زمان این شارژ چقدر است؟

تقریبا تمامی باتری‌های شارژی قلمی بازار از نوع NiMH هستند و نیازی به شارژ اولیه ندارند. حتی اگر به‌دلیل پایین بودن عمر قفسه‌ی باتری یا گذشتن مدت زیادی از تولید آن (و درنتیجه خالی بودن باتری)، نیاز به شارژ اولیه وجود داشته باشد، زمان آن با زمان شارژ در حالت عادی فرقی نمی‌کند.

آیا پس از پر شدن باتری می‌توان آن را درون شارژر اتوماتیک یا هوشمند باقی گذاشت یا حتما باید آن را از شارژر متصل به برق خارج کرد؟

شارژرهای اتوماتیک و هوشمند پس از پر شدن باتری، فرآیند شارژ خود را کاملا متوقف نمی‌کنند؛ بلکه تنها شدت جریان را کاهش می‌دهند. این ویژگی که به «قطره چکاندن» (trickle) مشهور است، در بیشتر شارژرها وجود دارد و اگرچه در کوتاه‌مدت باعث صدمه رسیدن به باتری نمی‌شود، اما در درازمدت ممکن است عمر باتری را کاهش بدهد. بنابراین حتی هنگام استفاده از پیشرفته‌ترین انواع شارژر هوشمند نیز توصیه می‌شود پس از کامل شدن شارژ، باتری را بیشتر از یک روز درون شارژر باقی نگذارید.

آیا از شارژر یک برند می‌توان برای شارژ باتری برند دیگر استفاده کرد؟

مادامی که نوع و ظرفیت باتری مورد نظر یکسان باشد، استفاده از شارژر و باتری با برندهای متفاوت هیچ اشکالی ندارد. به‌عنوان مثال، شارژر سونی که به‌همراه باتری‌های قلمی ۲۵۰۰ میلی‌آمپر ساعتی NiMH فروش می‌رود را می‌توان برای شارژ باتری قلمی ۲۵۰۰ میلی‌آمپر ساعتی NiMH پاناسونیک استفاده کرد.

آیا می‌توان چند نوع باتری را به‌صورت ترکیبی همزمان با هم با استفاده از یک شارژر شارژ کرد؟

اگر شارژر شما از نوع هوشمند است و هر باتری را جداگانه مدیریت و شارژ می‌کند، می‌توانید با استفاده از آن باتری‌هایی با ظرفیت‌های مختلف را به‌صورت همزمان شارژ کنید. با استفاده از این شارژرها حتی می‌توان انواع مختلف باتری‌های شارژی مانند نیکل-کادمیوم (NiCd) و نیکل-روی (NiZn) را نیز در کنار باتری‌های NiMH شارژ کرد.

چرا بعضی انواع باتری قلمی ۱.۵ ولتی و بعضی انواع دیگر ۱.۲ ولتی هستند؟

ولتاژ درج شده روی باتری‌های غیر شارژی آلکالاین ۱.۵ و ولتاژ نوشته شده روی باتری‌های شارژی NiMH برابر با ۱.۲ ولت است؛ اما در واقعیت میانگین ولتاژ باتری‌های آلکالاین نیز به ۱.۲ ولت می‌رسد. تفاوت اصلی در این است که ولتاژ باتری‌های آلکالاین در حالت شارژ کامل برابر با ۱.۵ ولت است و با گذشت زمان و خالی شدن شارژ، این میزان به ۱ ولت کاهش پیدا می‌کند. این در حالی است که باتری‌های NiMH در ۸۰ درصد زمان شارژدهی ولتاژ ثابت ۱.۲ ولتی دارند. جالب است بدانید ولتاژ باتری‌های آلکالاین زمانی که ۵۰ درصد از شارژ خود را مصرف کرده باشند به کمتر از ۱.۲ ولت افت می‌کند؛ درنتیجه این باتری‌ها در بیشتر طول عمر خود ولتاژی کمتر از باتری‌های NiMH در اختیار دستگاه قرار می‌دهند.

آیا استفاده از باتری با ظرفیت بالا (مثلا ۲۷۰۰ میلی‌آمپر ساعت) به دستگاه‌های کم‌مصرف صدمه نمی‌زند؟

ظرفیت بالا به جز افزایش دادن عمر باتری، تأثیر دیگری روی دستگاه نمی‌گذارد. تنها مشخصه‌ی باتری که ممکن است روی عملکرد دستگاه تأثیر بگذارد، ولتاژ آن است؛ که آن هم با توجه به مجهز بودن اکثر دستگاه‌ها به رگولاتور ولتاژ و قرارگرفتن ولتاژ بیشتر باتری‌های قلمی بین ۱.۲ تا ۱.۵ ولت، چندان جای نگرانی ندارد.

اگر برای مدت طولانی قصد استفاده از باتری شارژی نداشته باشیم، آیا باید آن را در حالت شارژ کامل نگهداری کنیم یا بدون شارژ؟

باتری‌های شارژی را باید همواره با شارژ کامل نگهداری کرد. بعضی انواع باتری شارژی اگر برای مدت طولانی بدون شارژ نگهداری شوند، بار الکتریکی و درنتیجه ولتاژشان به‌قدری کاهش پیدا می‌کند که برخی شارژرهای هوشمند آن‌ها را به‌عنوان باتری سالم تشخیص نمی‌دهند و شارژ نمی‌کنند.

آیا استفاده نکردن طولانی مدت از باتری شارژی روی عملکرد آن تأثیر می‌گذارد؟

عدم استفاده از باتری‌های شارژی NiMH به مدت طولانی ظرفیت آن‌ها را به‌طور همیشگی و غیر قابل بازگشت کاهش می‌دهد. اگر از شارژر هوشمند استفاده می‌کنید می‌توانید هر چند ماه یک بار با استفاده از قابلیت «ریفرش» باتری را شارژ-دشارژ کنید.

آیا قرار گرفتن باتری در مجاورت آهنربا برای آن ضرر دارد؟

خیر. میدان مغناطیسی تأثیری روی عملکرد باتری نمی‌گذارد.

آیا می‌توان به‌منظور افزایش عمر باتری و حفظ شارژ آن را در فریزر نگه‌داری کرد؟

اگرچه نگهداری از باتری در دمای پایین باعث افزایش عمر قفسه‌ی آن می‌شود، ولی این تأثیر بسیار ناچیز و قابل چشم‌پوشی است. تنها دلیل موجه برای نگهداری باتری در فریزر، شرایط آب و هوایی بسیار گرم محل زندگی و عدم امکان نگهداری باتری در شرایط دمای اتاق (۲۵ درجه‌ی سانتی گراد) است. در هر صورت، قبل از استفاده از باتری باید آن را دوباره به دمای اتاق برسانید.

آیا باتری‌های شارژی NiMH را می‌توان همراه با دیگر زباله‌های خانگی دفع کرد؟

باتری‌های شارژی NiMH فاقد مواد سمی هستند و دفع معمولی آن‌ها برای محیط زیست خطرناک نیست؛ اما همچنان توصیه می‌شود آن‌ها را به همراه دیگر زباله‌های الکترونیکی بازیافت کنید.

در قسمت اول با انواع باتری‌های یک‌بار مصرف، سایزهای استاندارد و اصطلاحات مربوط به باتری آشنا شدیم و در قسمت دوم انواع باتری‌های شارژی را مورد بررسی قرار دادیم. در قسمت پایانی قصد داریم با انواع شارژرهای باتری‌های قلمی و نکات قابل توجه در رابطه با نگهداری و نحوه‌ی استفاده‌ی صحیح از باتری‌های قلمی آشنا شویم.

باتوجه به آنچه در قسمت قبل گفتیم، در سرتاسر این متن منظور از «باتری شارژی»، نوع خاصِ «نیکل-هیدرید فلز یا NiMH» است.

انواع شارژر باتری قلمی

شارژرهای باتری‌های قلمی به دو نوع هوشمند (اتوماتیک) و غیر هوشمند (دستی) تقسیم می‌شوند. شارژرهای هوشمند، هر باتری را جداگانه و به‌صورت مستقل از دیگر باتری‌ها شارژ می‌کنند و قطع‌کن اتوماتیک آن‌ها فرآیند شارژ هر باتری را در زمان متفاوت و پس از پر شدن آن باتری متوقف می‌کند. شارژرهای غیر هوشمند ولتاژ و جریان یکسانی در اختیار همه‌ی باتری‌ها قرار می‌دهند و یا اصلا قطع‌کن اتوماتیک ندارند، یا زمان قطع جریان آن‌ها از پیش تعیین شده و ثابت است.

شارژر هوشمند

انواع پیشرفته‌ی شارژرهای هوشمند علاوه بر زمان متفاوت، قادرند ولتاژ و جریان متفاوتی به هر باتری اختصاص بدهند و حتی با استفاده از آن‌ها می‌توان ظرفیت واقعی باتری را نیز اندازه گرفت. روش اندازه‌گیری ظرفیت باتری در این شارژرها به این صورت است که شارژر ولتاژ باتری را تا یک ولت کاهش می‌دهد و مقدار انرژی خارج شده در جریان این فرآیند را اندازه می‌گیرد (بیشتر دستگاه‌های الکترونیکی مجهز به باتری قلمی، با ولتاژ زیر یک ولت کار نمی‌کنند و پس از رسیدن ولتاژ باتری به این مقدار خاموش می‌شوند).

یکی از قابلیت‌های دیگر شارژرهای هوشمند، «ریفرش» کردن خودکار باتری و از بین بردن «اثر حافظه» است (برای آشنایی با اثر حافظه قسمت اول را مطالعه کنید). برای این کار شارژر ابتدا به آهستگی شارژ باتری را خالی می‌کند و در حین این کار ظرفیت آن را اندازه می‌گیرد. سپس شارژر باتری را شارژ و بار دیگر آن را خالی می‌کند و ظرفیت آن را طی فرآیند دشارژ مجددا اندازه می‌گیرد. پس مقایسه‌ی نتایج به‌دست آمده از این فرآیند، اگر ظرفیت باتری افزایش یافته بود، شارژر سیکل شارژ-دشارژ باتری را آن‌قدر تکرار می‌کند که باتری به ماکزیمم ظرفیت خود برسد.

شارژر غیر هوشمند

در سوی دیگر اما شارژرهای غیر هوشمند انرژی یکسانی به تمامی باتری‌های قرار گرفته درون شارژر سرازیر می‌کنند و زمان به اتمام رسیدن فرآیند شارژ در آن‌ها ربطی به پر شدن باتری ندارد. زمان قطع جریان در انواع نسبتا مرغوب تنها به‌وسیله‌ی یک تایمر ثابت و از پیش تعیین شده مشخص می‌شود؛ درحالی‌که انواع ارزان حتی از وجود همین قطع‌کن ساده نیز بی‌بهره هستند و کاربر باید خودش به‌صورت دستی پس از گذشت چند ساعت باتری را از شارژر خارج کند. اگر شارژر شما مجهز به قطع‌کن خودکار نیست، می‌توانید با استفاده از این سایت با وارد کردن نوع و ظرفیت باتری و جریان شارژر، زمان مورد نیاز برای شارژ هر نوع باتری را به دست بیاورید.

استفاده از شارژرهای غیر هوشمند ممکن است به باتری صدمه صدمه بزند و باعث کاهش ظرفیت و طول عمر آن شود؛ به همین دلیل توصیه می‌شود در صورت امکان حتما از شارژرهای هوشمند استفاده کنید.

شارژر خورشیدی (سولار)

شارژ کردن باتری با استفاده از شارژرهای سولار معمولا به‌دلیل مساحت کم پنل خورشیدی قرار گرفته روی آن‌ها بسیار زمان‌بر است و بسته به شرایط آب و هوایی گاهی چندین روز طول خواهد کشید. از طرفی اگر شارژر مجهز به محفظه‌ی مناسبی برای نگهداری باتری نباشد، قرار گرفتن در معرض تابش مستقیم نور خورشید می‌تواند باعث گرم شدن باتری و آسیب رسیدن به آن شود.

به‌طور کلی ازآنجایی‌که پرکردن باتری‌های قلمی نیازمند صرف انرژی زیادی نیست، توصیه می‌شود برای شارژ کردن آن‌ها از شارژرهای معمولی استفاده کنید. «آسیب رسیدن به باتری و درنتیجه دورانداختن آن»، صدمه‌ی بسیار بیشتری نسبت به «چند میلی وات-ساعت انرژی غیر خورشیدی» به محیط زیست وارد می‌کند.

شارژرهای سریع

شارژرهای باتری قلمی و تکنولوژی‌های آن‌ها را نباید با شارژرهای گوشی‌های هوشمند مقایسه کرد؛ چرا که باتری اکثر گوشی‌های هوشمند از نوع لیتیوم-یونی یا لیتیوم-پلیمری است و ساختار درونی و سازوکار شارژ آن‌ها با باتری‌های NiMH قلمی تفاوت دارد.

جریان ایده‌آل توصیه شده برای شارژ یک باتری ۲۰۰۰ میلی‌آمپر ساعتی NiMH قلمی، ۲۰۰ میلی‌آمپر است؛ که درنتیجه به زمان شارژ ۱۰ ساعته منجر می‌شود. حال اگر این جریان را به ۴۰۰ میلی‌آمپر افزایش دهیم، مدت زمان مورد نیاز برای شارژ نصف خواهد شد؛ اما در عین حال عمر مفید باتری نیز اندکی کاهش پیدا می‌کند. درواقع بیشتر شارژرهای به اصطلاح سریع موجود در بازار با استفاده از همین تکنیکِ افزایش جریان، باتری‌های قلمی را در مدت کوتاه‌تری شارژ می‌کنند و تکنولوژی خاصی در آن‌ها به‌کار گرفته نشده است.

اگر از باتری‌های شارژی در دستگاهی استفاده می‌کنید که هر چند هفته یا چند ماه یک بار احتیاج به شارژ مجدد دارد و درنتیجه زمان ۱۰ ساعته‌ی شارژ چندان برایتان آزاردهنده نیست، توصیه می‌شود از شارژرهای معمولی استفاده کنید. اما اگر باتوجه به نوع مصرفی که دارید باید باتری خود را هر روز شارژ کنید، می‌توانید از شارژرهای نیمه سریع (۴ تا ۵ ساعته) به همراه باتری باکیفیت استفاده کنید. برای مثال اگر عمر یک باتری مرغوب ۳۰۰۰ سیکلی نصف هم شود، همچنان مدت زمان زیادی برای شما دوام خواهد آورد. اما استفاده از شارژرهایی که ادعا می‌کنند قادرند باتری‌های قلمی را ظرف مدت ۱ تا ۲ ساعت شارژ کنند، به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.

سؤالات متداول

هزینه و میزان انرژی الکتریکی مورد نیاز برای شارژ باتری قلمی چقدر است؟

برای شارژ کردن هر باتری قلمی معمولا به ۸.۵ تا ۱۰ وات-ساعت انرژی الکتریکی نیاز است. باتوجه به تعرفه‌های وزارت نیرو، هزینه‌ی این مقدار برق مصرفی خانگی در گران‌ترین حالت ممکن (ماه‌های غیر گرم، مناطق غیر گرمسیر) به ۴.۵ ریال و در در ارزان‌ترین حالت ممکن (ماه‌های گرم، مناطق گرمسیر) به ۱.۵ ریال می‌رسد. این یعنی هزینه‌ی شارژ دو باتری AA در گران‌ترین حالتِ ممکن کمتر از ۱۰ ریال یا یک تومان است.

آیا باتری‌های شارژی قلمی نیاز به شارژ اولیه دارند؟ زمان این شارژ چقدر است؟

تقریبا تمامی باتری‌های شارژی قلمی بازار از نوع NiMH هستند و نیازی به شارژ اولیه ندارند. حتی اگر به‌دلیل پایین بودن عمر قفسه‌ی باتری یا گذشتن مدت زیادی از تولید آن (و درنتیجه خالی بودن باتری)، نیاز به شارژ اولیه وجود داشته باشد، زمان آن با زمان شارژ در حالت عادی فرقی نمی‌کند.

آیا پس از پر شدن باتری می‌توان آن را درون شارژر اتوماتیک یا هوشمند باقی گذاشت یا حتما باید آن را از شارژر متصل به برق خارج کرد؟

شارژرهای اتوماتیک و هوشمند پس از پر شدن باتری، فرآیند شارژ خود را کاملا متوقف نمی‌کنند؛ بلکه تنها شدت جریان را کاهش می‌دهند. این ویژگی که به «قطره چکاندن» (trickle) مشهور است، در بیشتر شارژرها وجود دارد و اگرچه در کوتاه‌مدت باعث صدمه رسیدن به باتری نمی‌شود، اما در درازمدت ممکن است عمر باتری را کاهش بدهد. بنابراین حتی هنگام استفاده از پیشرفته‌ترین انواع شارژر هوشمند نیز توصیه می‌شود پس از کامل شدن شارژ، باتری را بیشتر از یک روز درون شارژر باقی نگذارید.

آیا از شارژر یک برند می‌توان برای شارژ باتری برند دیگر استفاده کرد؟

مادامی که نوع و ظرفیت باتری مورد نظر یکسان باشد، استفاده از شارژر و باتری با برندهای متفاوت هیچ اشکالی ندارد. به‌عنوان مثال، شارژر سونی که به‌همراه باتری‌های قلمی ۲۵۰۰ میلی‌آمپر ساعتی NiMH فروش می‌رود را می‌توان برای شارژ باتری قلمی ۲۵۰۰ میلی‌آمپر ساعتی NiMH پاناسونیک استفاده کرد.

آیا می‌توان چند نوع باتری را به‌صورت ترکیبی همزمان با هم با استفاده از یک شارژر شارژ کرد؟

اگر شارژر شما از نوع هوشمند است و هر باتری را جداگانه مدیریت و شارژ می‌کند، می‌توانید با استفاده از آن باتری‌هایی با ظرفیت‌های مختلف را به‌صورت همزمان شارژ کنید. با استفاده از این شارژرها حتی می‌توان انواع مختلف باتری‌های شارژی مانند نیکل-کادمیوم (NiCd) و نیکل-روی (NiZn) را نیز در کنار باتری‌های NiMH شارژ کرد.

چرا بعضی انواع باتری قلمی ۱.۵ ولتی و بعضی انواع دیگر ۱.۲ ولتی هستند؟

ولتاژ درج شده روی باتری‌های غیر شارژی آلکالاین ۱.۵ و ولتاژ نوشته شده روی باتری‌های شارژی NiMH برابر با ۱.۲ ولت است؛ اما در واقعیت میانگین ولتاژ باتری‌های آلکالاین نیز به ۱.۲ ولت می‌رسد. تفاوت اصلی در این است که ولتاژ باتری‌های آلکالاین در حالت شارژ کامل برابر با ۱.۵ ولت است و با گذشت زمان و خالی شدن شارژ، این میزان به ۱ ولت کاهش پیدا می‌کند. این در حالی است که باتری‌های NiMH در ۸۰ درصد زمان شارژدهی ولتاژ ثابت ۱.۲ ولتی دارند. جالب است بدانید ولتاژ باتری‌های آلکالاین زمانی که ۵۰ درصد از شارژ خود را مصرف کرده باشند به کمتر از ۱.۲ ولت افت می‌کند؛ درنتیجه این باتری‌ها در بیشتر طول عمر خود ولتاژی کمتر از باتری‌های NiMH در اختیار دستگاه قرار می‌دهند.

آیا استفاده از باتری با ظرفیت بالا (مثلا ۲۷۰۰ میلی‌آمپر ساعت) به دستگاه‌های کم‌مصرف صدمه نمی‌زند؟

ظرفیت بالا به جز افزایش دادن عمر باتری، تأثیر دیگری روی دستگاه نمی‌گذارد. تنها مشخصه‌ی باتری که ممکن است روی عملکرد دستگاه تأثیر بگذارد، ولتاژ آن است؛ که آن هم با توجه به مجهز بودن اکثر دستگاه‌ها به رگولاتور ولتاژ و قرارگرفتن ولتاژ بیشتر باتری‌های قلمی بین ۱.۲ تا ۱.۵ ولت، چندان جای نگرانی ندارد.

اگر برای مدت طولانی قصد استفاده از باتری شارژی نداشته باشیم، آیا باید آن را در حالت شارژ کامل نگهداری کنیم یا بدون شارژ؟

باتری‌های شارژی را باید همواره با شارژ کامل نگهداری کرد. بعضی انواع باتری شارژی اگر برای مدت طولانی بدون شارژ نگهداری شوند، بار الکتریکی و درنتیجه ولتاژشان به‌قدری کاهش پیدا می‌کند که برخی شارژرهای هوشمند آن‌ها را به‌عنوان باتری سالم تشخیص نمی‌دهند و شارژ نمی‌کنند.

آیا استفاده نکردن طولانی مدت از باتری شارژی روی عملکرد آن تأثیر می‌گذارد؟

عدم استفاده از باتری‌های شارژی NiMH به مدت طولانی ظرفیت آن‌ها را به‌طور همیشگی و غیر قابل بازگشت کاهش می‌دهد. اگر از شارژر هوشمند استفاده می‌کنید می‌توانید هر چند ماه یک بار با استفاده از قابلیت «ریفرش» باتری را شارژ-دشارژ کنید.

آیا قرار گرفتن باتری در مجاورت آهنربا برای آن ضرر دارد؟

خیر. میدان مغناطیسی تأثیری روی عملکرد باتری نمی‌گذارد.

آیا می‌توان به‌منظور افزایش عمر باتری و حفظ شارژ آن را در فریزر نگه‌داری کرد؟

اگرچه نگهداری از باتری در دمای پایین باعث افزایش عمر قفسه‌ی آن می‌شود، ولی این تأثیر بسیار ناچیز و قابل چشم‌پوشی است. تنها دلیل موجه برای نگهداری باتری در فریزر، شرایط آب و هوایی بسیار گرم محل زندگی و عدم امکان نگهداری باتری در شرایط دمای اتاق (۲۵ درجه‌ی سانتی گراد) است. در هر صورت، قبل از استفاده از باتری باید آن را دوباره به دمای اتاق برسانید.

آیا باتری‌های شارژی NiMH را می‌توان همراه با دیگر زباله‌های خانگی دفع کرد؟

باتری‌های شارژی NiMH فاقد مواد سمی هستند و دفع معمولی آن‌ها برای محیط زیست خطرناک نیست؛ اما همچنان توصیه می‌شود آن‌ها را به همراه دیگر زباله‌های الکترونیکی بازیافت کنید.

بر اساس پژوهش تازه‌ی دانشمندان دانشگاه لیدز، قارچ‌ها خلا بزرگی میان گیاهان و خاک را پر کرده‌اند. در ۴.۶ میلیارد سال قبل، یعنی زمانی که زمین شکل گرفت، هیچ جو و اتمسفری نداشت. با سرد شدن زمین، اتمسفری شکل گرفت، اما از آنجا که این اتمسفر از هیدروژن سولفید، متان و کربن دی‌اکسید تشکیل می‌شد، برای انسان‌ها بسیار سمی بود.

سپس زمین به اندازه‌ی کافی برای جریان داشتن آب مایع سرد شد. همراه با حضور آب مایع، سیانوباکتری‌ها هم پدید آمدند. سیانوباکتری‌ها فرآیند تبدیل اتمسفر زمین به اتمسفری سرشار از اکسیژن را آغاز کردند. اما تا پیش از ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون سال قبل که گیاهان زمینی تکامل پیدا کردند، اتمسفر زمین هنوز برای پشتیبانی از حیات جانوری مناسب نبود.

هم‌چنین بر اساس گفته‌های این گروه پژوهشی، گیاهان در آن دوران هنوز تکامل این‌چنینی پیدا نکرده بودند و ریشه‌ها و سیستم آوندی‌شان به پیشرفتگی گیاهان امروزی نبود. به هر حال بر مبنای رابطه‌ای همانند همزیستی میان گیاهان و قارچ‌های امروزی، قارچ‌های خاکی فسفر موجود در سنگ‌ها را به گیاهان منتقل می‌کردند و زمینه‌ی فتوسنتز گیاهان را فراهم می‌ساختند.

بنجامین میلز از اعضای این گروه پژوهشی، گفت:

فتوسنتز گیاهان زمینی، چیزی در حدود نیمی از اکسیژن سیاره‌ی ما را تامین می‌کند. اگرچه این فرآیند تنها با وجود فسفر میسر می‌شود، اما ما هنوز از درک این‌که این ماده چگونه در گیاهان عمل می‌کند ناتوانیم.

او هم‌چنین در ادامه گفت:

نتایج این پژوهش، از جمله اطلاعاتی که در مورد فعل و انفعلات قارچ‌ها به دست آمده، پیشرفت قابل توجهی در دانش ما در این زمینه‌ی علمی محسوب می‌شود. نتایج این پژوهش‌، اهمیت قارچ‌ها در شکل‌گیری اتمسفر اکسیژنی را نشان می‌دهد.

همان‌طور که می دانید: قدیمی‌ترین فسیل موجود از جانداران غیرآبزی، متعلق به یک قارچ است. قارچ‌ها احتمالا حتی پیش از گیاهان هم روی زمین می‌زیسته‌اند. این احتمالا به این دلیل بوده که قارچ‌ها توانایی استخراج مواد معدنی از سنگ‌ها را داشته‌اند، اما گیاهان بیش‌تر به مواد آلی متکی بوده‌اند. در آن زمان مقدار زیادی از این مواد در زمین موجود نبود اما وقتی گیاهان کربن دی اکسید موجود در جو را فتوسنتز کردند، باعث تولید کربن شدند که به قارچ‌ها می‌رسید. این نظم و ترتیب برای هر دو بسیار سودمند بود. این گروه پژوهشی از مجموعه‌ای از آزمایش‌ها بر روی قارچی بسیار قدیمی که تاکنون زنده مانده‌اند و هم‌چنین مدل‌سازی‌های کامپیوتری بهره برده‌اند.

قدیمی‌ترین فسیل موجود از جانداران غیرآبزی، متعلق به یک قارچ است

با مشاهده‌ی عملکرد قارچ، آن‌ها توانستند مشخص کنند که قارچ‌ها تبادل فسفر-کربن را به میزان مختلف صورت می‌داده‌اند. تبادلی که در پایان منجر به تولید اکسیژن توسط گیاهان می‌شد. این زنجیره باعث به وجود آمدن جوی قابل تنفس بر روی زمین شد.

کیتی فیلد، یکی از پژوهشگران این تیم، گفت:

ما از مدل‌سازی کامپیوتری برای شبیه‌سازی اتفاقات احتمالی عصر پالئوزوئیک (دوران دیرینه‌زیستی) استفاده کردیم. جایی که نخستین همزیستی‌های میان گیاه و قارچ در چرخه‌ی کربن و فسفر شکل ‌گرفته است.

او در ادامه گفت:

ما دریافتیم که اثر این همزیستی بسیار زیاد و عملکرد قارچ-گیاه در تغییر اقلیم زمین و بهره‌گیری از کربن‌دی اکسید برای فتوسنتز بسیار موثر بوده است. چیزی که در نهایت باعث شده است که شکل‌گیری اکسیژن در اتمسفر خیلی زودتر اتفاق بیفتد.

از دست دادن داده‌های مهم کاری یا خانوادگی، فاجعه‌آمیزترین اتفاقی است که می‌تواند برای کاربران دستگاه‌های هوشمند، رایانه‌ها یا دارندگان رسانه‌های ذخیره‌سازی رخ دهد. علت این اتفاق ناخوشایند می‌تواند نقص فنی هارد دیسک، آسیب دیدن داده، باگ‌های نرم‌افزاری، حذف تصادفی یک فایل، حملات ویروسی، هک شدن و حتی نوسانات برق باشد. البته عوامل شدیدتری هم مانند سقوط یک هواپیما وجود دارند. در این حالت بازیابی کامل و موفقیت‌آمیز داده‌های جعبه‌ی سیاهی که تقریبا به طور کامل نابود شده، شگفت‌انگیز به‌نظر می‌رسد. انجام این کار فقط از دست تعداد معدودی از متخصصان بازیابی اطلاعات برمی‌آید.

اگر شما هم جزو این دست از کاربران باشید، قطعا نگران داده‌ها و بازیابی آن‌ها خواهید بود. در صورتی که خواستار آگاهی از نحوه‌ی کارکرد، میزان موثر بودن و هزینه‌ی بازیابی اطلاعات هستید و قصد شناخت برترین نرم‌افزارهای این حوزه را دارید، زومیت را همراهی کنید. در این مقاله ابتدا به تشریح اصول کلی بازیابی اطلاعات خواهیم پرداخت و سپس بهترین نرم‌افزارهای این حوزه را با بیان نقاط قوت و ضعف آن‌ها، برای دو سیستم عامل ویندوز ۱۰ و مک اواس معرفی خواهیم کرد.

در صورتی که بخشی از داده‌های موجود در هارد دیسک، درایو حالت جامد، حافظه‌ی یواس‌بی، RAID یا دیگر رسانه‌های ذخیره‌سازی از بین برود، می‌توان با مراجعه به افراد متخصص یا خرید نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات، اقدام به بازیابی داده‌های از دست رفته کرد. مفهوم بازیابی به زبان ساده، نجات دادن و تعمیر داده‌های از دست رفته است.

البته بازیابی اطلاعات همیشه ممکن نخواهد بود؛ گاهی اوقات یک سیستم رایانه‌ای می‌تواند بیش از حدی که بتوان داده‌های موجود در آن را بازیابی کرد، معیوب یا آسیب دیده باشد. با این حال، فناوری بازیابی داده در عصر حاضر به شدت پیشرفت کرده است. به عنوان نمونه، Kroll Ontrack، یک شرکت بازیابی اطلاعات استرالیایی، توانست ۹۹ درصد اطلاعات را از یک هارد دیسک داخل فضاپیمای چلنجر که چندین ثانیه پس از پرتاب منفجر شده و از هم پاشیده شده بود، بازیابی کند. این هارد دیسک از درون اقیانوس بیرون کشیده شده بود.

بازیابی داده

در علوم کامپیوتر، بازیابی داده به فرآیند بازیافت داده‌های غیرقابل دسترس، از دست رفته، معیوب، آسیب دیده و یا فرمت شده از یک درایو ذخیره‌سازی ثانویه، رسانه‌های ذخیره‌سازی قابل حمل یا یک فایل، در زمان نبود دسترسی عادی به داده‌های ذخیره شده در آن‌ها، اطلاق می‌شود. داده‌ها در اغلب موارد از رسانه‌های ذخیره‌سازی مانند هارد دیسک داخلی یا خارجی (HDD)، درایو حالت جامد (SSD)، درایو فلش یواس‌بی، نوارهای مغناطیسی، سی‌دی، دی‌وی‌دی، زیرسیستم‌های RAID و دیگر دستگاه‌های الکترونیکی دارای حافظه‌ی ذخیره‌سازی بازیابی می‌شوند. بازیابی اطلاعات ممکن است به خاطر آسیب فیزیکی وارد شده به دستگاه‌های ذخیره‌سازی یا آسیب منطقی وارده به سیستم فایلی که مانع از نصب سیستم عامل (OS) می‌شود، مورد نیاز باشد.

رایج‌ترین سناریو بازیابی اطلاعات شامل معیوب شدن سیستم عامل، نقص فنی و منطقی دستگاه‌های ذخیره‌سازی، حذف شدن یا آسیب‌های تصادفی است. معمولاً در یک درایو منفرد، پارتیشن و سیستم عامل، هدف نهایی صرفاً کپی کردن تمام فایل‌های مهم از رسانه‌های ذخیره‌سازی آسیب دیده به یک درایو جدید است. این کار می‌تواند به آسانی و با استفاده از یک سی‌دی زنده (قابل بوت) انجام شود. ابزار یاد شده وسیله‌ای برای نصب درایو سیستم، درایوهای پشتیبان یا رسانه‌های قابل جابه‌جایی است و برای انتقال فایل‌ها از درایو سیستم به رسانه‌ی پشتیبان‌گیری با یک مدیریت فایل یانرم‌افزار رایت دیسک نوری به کار می‌رود. اغلب می‌توان به وسیله‌ی پارتیشن‌بندی دیسک و ذخیره‌سازی مداوم فایل‌های اطلاعاتی با ارزش (یا رونوشت گرفتن از آن‌ها) در یک پارتیشن متفاوت از فایل‌های سیستمی قابل جایگزین سیستم عامل، احتمال از دست رفتن داده‌ها را کاهش داد.

سناریو دیگر شامل خرابی سطح درایو مانند خرابی یک سیستم فایل و پارتیشن درایو معیوب یا نقص فنی هارد دیسک است. در هر یک از این موارد، داده‌ها به سادگی از دستگاه‌های رسانه‌ای خوانده نمی‌شوند. بسته به موقعیت، راهکارها شامل تعمیر سیستم فایل منطقی، جدول پارتیشن یا مستر بوت ریکورد، به روز‌رسانی سفت‌افزار (فرم‌ور) یا به کارگیری فنون بازیابی درایو اعم از بازیابی داده‌های معیوب مبتنی‌بر نرم‌افزار، بازیابی مناطق خدماتی آسیب دیده‌ی مبتنی‌بر سخت‌افزار و نرم‌افزار (فرم‌ور هارد دسک) است.

در سومین سناریو، فایل‌ها به طور تصادفی و به وسیله‌ی خود کاربر از یک رسانه‌ی ذخیره‌سازی حذف می‌شوند. به طور معمول، محتوای فایل‌های پاک شده (Delete) بلافاصله از درایو ذخیره‌سازی فیزیکی حذف نمی‌شود؛ بلکه به جای آن صرفا ارجاعات مربوط به آن‌ها در ساختار دایرکتوری حذف شده و پس از آن فضای اشغال شده به وسیله‌ی داده‌ی حذف شده به منظور بازنویسی داده‌ی بعدی در دسترس قرار می‌گیرد. در این حالت اگر کاربر به سرعت دست به کار شود، فرصت بازیابی اطلاعات را خواهد داشت. کاربران حرفه‌ای به این موضوع واقف هستند که فایل‌های حذف شده را نمی‌توان از طریق ابزار مدیریت فایل استاندارد پیدا کرد اما داده‌های حذف شده هنوز از لحاظ فنی در درایو فیزیکی وجود دارند. در ضمن، محتویات فایل اصلی اغلب در تعدادی از تکه‌های (Fragment) جدا شده سالم باقی مانده و ممکن است در صورتی که به وسیله‌ی داده‌های دیگر بازنویسی نشوند، قابل بازیابی باشند.

در صورت حذف شدن فایل می‌توان از نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعاتی مانند TestDisk بهره برد. نرم‌افزار یاد شده با استفاده از الگوریتم‌های پیچیده‌ای، فایل‌هایی را که به طور فیزیکی ذخیره شده‌اند، بررسی کرده و مکان آن‌ها را تخمین می‌زند. اگر تخمین نرم‌افزار TestDisk درست باشد، فایل‌های از دست رفته قابل بازیابی خواهند بود؛ در غیر این صورت، نمی‌توان اقدام به بازیابی آن‌ها کرد. نرم‌افزار TestDisk بر پایه‌ی داس بوده و استفاده از آن نیازمند مطالعه‌ی بیش‌تر در زمینه‌ی بازیابی اطلاعات است.

با این حال، انجام هر کاری در رایانه می‌تواند منجر به روی‌نویسی (Overwrite) روی فایل شود و داده‌ی مورد نظر برای همیشه از دست برود. حتی مرور کردن در اینترنت هم به خاطر فایل‌های کوکی یا کش ذخیره شده در همان مکان از هارد دیسک، می‌تواند سبب روی‌نویسی شدن آن‌ها شود و امید بازیابی اطلاعات را برای همیشه از بین ببرد. نصب نرم‌افزار بازیابی اطلاعات هم می‌تواند باعث همین اتفاق شود. در صورتی که فایل از دست رفته روی‌نویسی نشده باشد، شانس بازیابی آن بر اساس نوع قالب سیستم فایل متفاوت خواهد بود.

برای مثال، سیستم فایل NTFS ویندوز، تمامی اطلاعات شرح فایل را پس از حذف شدن آن حفظ می‌کند؛ این مورد، یافتن فایل از دست رفته را برای نرم‌افزار بازیابی اطلاعات به طور نسبی ساده‌تر می‌کند. سیستم فایل‌های دیگر مانند، UTFو FAT اطلاعات بیش‌تری را درباره‌ی فایل حذف شده از بین می‌برند که موجب سخت‌تر شدن تخمین مکان فایل به وسیله‌ی الگوریتم‌های بازیابی فایل در هارد دیسک می‌شود.

اصطلاح «بازیابی داده» همچنین در زمینه‌ی برنامه‌های قانونی یا جاسوسی، به بازیابی داده‌ی رمزگذاری شده یا مخفی شده اشاره دارد. گاهی اوقات داده‌های موجود در رایانه به دلایل مختلفی مانند جلوگیری از حملات ویروسی، رمزگذاری یا مخفی‌سازی می‌شوند که فقط به وسیله‌ی برخی از متخصصان قانونی رایانه قابل بازیابی هستند.

روش مورد استفاده برای بازیابی اطلاعات از دست رفته، بستگی به شیوه‌ی از دست دادن اطلاعات دارد. در ادامه می‌توانید از رایج‌ترین مواردی که سبب از دست رفتن داده‌ها می‌شود، آگاه شوید.

آسیب دیدگی فیزیکی هارد دیسک

بازیابی فایل حذف شده یا فرمت شده و به دست آوردن فایل از یک هارد دیسک دارای آسیب دیدگی فیزیکی، دو مقوله‌ی کاملا مجزا هستند. اگرچه ممکن است نیازی به دانش فنی زیادی برای نصب و اجرای نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات نباشد، اما به طور حتم تعمیر هارد دیسکی که به طور فیزیکی آسیب دیده نیازمند کارشناس‌هایی حرفه‌ای است؛ زیرا به طور معمول، برای انجام این کار باید بخش‌های مختلف آن را از هم جدا کرد.

طیف گسترده‌ای از خرابی‌ها ممکن است به علت آسیب فیزیکی رسانه‌ی ذخیره‌سازی باشد که می‌تواند در نتیجه‌ی خطاهای انسانی و بلایای طبیعی رخ دهد. به عنوان مثال ممکن است لایه‌ی فلزی یا رنگی سی‌دی‌ها آسیب ببیند. همچنین، یک هارد دیسک می‌تواند از چندین خرابی مختلف مکانیکی مانند شکستن هد و خرابی موتور رنج ببرد. نوارهای مغناطیسی هم که به راحتی قابل شکستن و پاره شدن هستند.

آسیب فیزیکی به یک هارد دیسک، حتی در مواردی که هد آن شکسته باشد، لزوما به مفهوم از دست رفتن ابدی داده‌ها و اطلاعات مهم نیست. فنونی که به وسیله‌ی کمپانی‌های بازیابی اطلاعات حرفه‌ای اتخاذ می‌شود، به طور معمول بازیابی همه یا بخش زیادی از اطلاعاتی که در زمان رخ دادن آسیب فیزیکی از دست رفته‌اند، ممکن می‌کند.

البته استثناهایی هم در این مورد وجود دارد و در صورت آسیب رسیدن شدید به پلاترهای هارد دیسک، احتمال بازیابی داده‌ها نزدیک به صفر خواهد بود. با این حال، اگر هارد درایو قابل تعمیر باشد و بتوان از آن به طور کامل ایمیج گرفت یا یک کلون ایجاد کرد، در اغلب موارد ساختار فایل منطقی قابل بازسازی خواهد بود.

جدا کردن هارد دیسک بدون آسیب رساندن به آن، فوق‌العاده دشوار است. بیش‌تر آسیب‌های فیزیکی حتی به وسیله‌ی کاربران حرفه‌ای هم قابل تعمیر نیستند. به عنوان نمونه، کالبد شکافی درایو سخت در یک محیط عادی می‌تواند سبب نشستن گرد و غبار هوا روی پلاتر شده و در نتیجه بین پلاتر و هد خواندن نوشتن گیر بیافتد. حتی وجود ذره‌ی بسیار کوچکی از گرد و غبار روی پلاتر هارد دیسک، می‌تواند سبب شکستن یا از کار افتادن هد خواندن نوشتن و افزایش مشکلات هارد دیسک شود. طی عملکرد عادی هارد دیسک، هدهای خواندن و نوشتن داده با فاصله‌ی ۳ تا ۶ نانومتر در بالای سطح پلاترها قرار می‌گیرند. ذرات ریز گرد و غبار معلق در هوا به طور معمول حدود ۳۰ هزار نانومتر قطر دارند. زمانی که این ذرات بین پلاتر و هد خواندن نوشتن گیر می‌افتند، می‌توانند باعث شکستن دوباره‌ی هد شوند. در نتیجه این اتفاق سبب آسیب رسیدن بیش‌تر به پلاتر و به خطر افتادن روند بازیابی داده‌ها خواهد شد. از این گذشته، کاربران عادی و حتی حرفه‌ای، امکانات سخت‌افزاری و تخصص فنی کافی مورد نیاز برای انجام تعمیر هارد دیسک را ندارند. به همین دلیل، شرکت‌های بازیابی اطلاعات معتبر اغلب به منظور بازیابی موفقیت آمیز داده‌های مهم کاربران، از اتاق‌های تمیز عاری از گرد غبار و الکتریسیته ساکن کلاس ۱۰۰ بهره می‌برند. الکتریسیته ساکن هم می‌تواند باعث آسیب رسیدن به درایو ذخیره‌سازی شود؛ به همین دلیل، اتاق تمیز تعمیر هارد دیسک، تجهیزات مورد استفاده و لباس کارشناسان فنی به طور ویژه‌ای طراحی شده است تا میزان الکتریسیته ساکن را به کم‌ترین میزان خود برساند. این اتاق‌ها که با نام Clean Room هم شناخته می‌شوند، دارای محیطی فوق‌العاده کنترل شده هستند و تقریبا هیچ‌گونه آلاینده‌ی محیطی آزادی در آن وجود ندارد.

عوامل مختلفی مانند شکستن برد مدار چاپی کنترل کننده یا هد خواندن نوشتن، باعث آسیب دیدگی فیزیکی هارد دیسک و نقص فنی آن خواهد شد. برخی اوقات می‌توان با جایگزین کردن بخش شکسته‌ی هارد دیسک، مشکل آن را مرتفع کرد اما به طور عمومی اگر هارد دیسک دچار آسیب فیزیکی شده باشد، تعمیر آن نیازمند کارشناسان حرفه‌ای و انجام کارهایی کاملا ماهرانه دارد.

اگر هارد دیسک خود را در اختیار متخصصان بازیابی اطلاعات قرار دهید، آن‌ها اقدام به انجام مجموعه مراحلی از جمله بازسازی بخش‌های هارد دیسک به منظور ایجاد ایمیج از دیسک و تعمیر بخش‌های آسیب دیده با استفاده از نرم‌افزارهای پیشرفته خواهند کرد. هزینه‌ی بازسازی،  فناوری‌های ایمیج‌گیری اختصاصی و نگه‌داری از اتاق تمیز، عواملی هستند که باعث افزایش قیمت بازیابی اطلاعات به وسیله‌ی متخصص‌ها می‌شود. البته در حال حاضر برخی از خدمات دهندگان بازیابی اطلاعات نرخ مقرون به صرفه‌تری را به مشتریان ارائه می‌دهند.

آسیب دیدگی منطقی هارد دیسک

اصطلاح آسیب منطقی به وضعیتی اشاره دارد که خطای موجود، یک مشکل سخت‌افزاری نبوده و نیازمند راهکارهای بهینه‌سازی در سطح نرم‌افزار است.

اگر تاکنون با پیام خطای وحشتناک «Corrupt Hard Drive» مواجه شده باشید، قطعا از میزان ناامیدی حاصل از این پیام آگاه هستید. اما هنوز هم جای امید باقی بوده و ممکن است بتوان داده‌های از دست رفته را بازیابی کرد. در این صورت اگر هارد دیسک خود را به یک رایانه‌ی دیگر متصل کنید، ممکن است متوجه شوید که فقط سیستم عامل دچار مشکل شده و وضعیت سلامت باقی داده‌ها خوب است. بنابراین صرفا می‌توانید با کپی کردن داده‌های سالم آن به یک هارد دیسک سالم دیگر، مشکل یاد شده را مرتفع کنید.

خطاهای رسانه‌ای، سیستم‌های فایل و پارتیشن‌های معیوب

در برخی از موارد، داده‌ی موجود در هارد دیسک، ممکن است به دلیل آسیب دیدگی جدول پارتیشن، سیستم فایل یا خطاهای رسانه‌ای متناوب غیرقابل خواندن باشد. در اکثر موارد، حداقل یک بخش از داده‌ی اصلی به وسیله‌ی تعمیر جدول پارتیشن آسیب دیده یا سیستم فایل، از طریق نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات اختصاصی مانند Testdisk قابل بازیابی است. نرم‌افزاری مانند GNU Ddrescue در زمان آسیب دیدگی سیستم فایل یا جدول پارتیشن حتی با وجود خطاهای متناوب هم قادر به ایمیج گرفتن از فایل‌های چند رسانه‌ای و داده‌های خام است. این نوع از بازیابی داده می‌تواند به وسیله‌ی کاربران بدون تخصص در زمینه‌ی سخت‌افزار درایو و بدون نیاز به تجهیزات فیزیکی ویژه یا دسترسی به پلاترها انجام شود.

گاهی اوقات داده‌ها با استفاده از روش‌ها و ابزارهای نسبتا ساده قابل بازیابی هستند؛ اما آسیب‌های جدی‌تر، به خصوص اگر بخش‌هایی از فایل‌ها غیرقابل بازیابی باشند، ممکن است مستلزم مداخله‌ی یک متخصص باشد. حکاکی داده یا کنده‌کاری داده (Data carving)، بازیابی بخش‌هایی از فایل‌های آسیب دیده با استفاده از شناخت ساختار آن فایل‌ها است. حکاکی داده به فرآیند استخراج داده‌ها از یک مجموعه‌ی بزرگ‌تری از داده‌ها اشاره دارد. حکاکی داده به سرهم‌بندی دوباره‌ی فایل‌ها از تکه‌های چندین داده‌ی خام در زمانی که هیچ فرا داده‌ی (Metadata) مربوط به سیستم فایلی در دسترس نباشد، می‌گویند.

از دیگر مشکلاتی که می‌تواند هارد دیسک کاربر را به مرحله‌ی نمایش خطا برساند، آسیب دیدن جدول پارتیشن است. خوشبختانه این مشکل را هم می‌توان با استفاده از تصحیح نرم‌افزاری برطرف کرد. اگر بتوان جدول پارتیشن را با موفقیت تعمیر کرد، به راحتی می‌توان فایل‌های از دست رفته را بازیابی کرد. در غیر این صورت، هنوز هم می‌توان بسته به سطح آسیب دیدگی، اقدام به بازیابی اطلاعات کافی از جدول پارتیشن کرد و فایل را بازگرداند.

حتی اگر فایل‌هایی که در حال بازیابی آن هستید، آسیب دیده باشند، به احتمال زیاد می‌توانید با استفاده از نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات، بخش‌های قابل توجهی از آن‌ها را بازگردانید. در این حالت، به شرطی که نرم‌افزار قادر به یافتن فایل باشد، برای بازیابی آن تلاش خواهد کرد. اگرچه ممکن است قادر به استفاده از داده‌ی بازیابی شده نباشید، اما همیشه برای بازیابی بخشی از فایل فرصتی وجود دارد که می‌تواند سبب صرفه‌جویی در زمانِ تلاش برای خلق دوباره‌ی آن شود.

داده‌های روی‌نویسی شده

پس از این‌که داده‌ها به طور فیزیکی در یک هارد دیسک روی‌نویسی شوند، به طور عمومی فرض بر این است که در چنین مواقعی داده‌های قبلی دیگر قابل بازیابی نخواهند بود. در سال ۱۹۹۶، پیتِر گوتْمَن (Peter Gutmann)، یکی از دانشمندان حوزه‌ی علم کامپیوتر، مقاله‌ای ارائه داده است که می‌توان با استفاده از میکروسکوپ‌های مبتنی‌بر نیروی مغناطیسی اقدام به بازیابی داده‌های روی‌نویسی شده کرد. در سال ۲۰۰۱ این دانشمند چندین مقاله با عناوین مشابه را ارائه داد. به منظور محافظت در برابر این نوع از بازیابی داده، پیتر گوتمن و کالین پلوم روشی از داده‌های تمیز کننده‌ی غیرقابل برگشت (disk scrubbing) که تحت عنوان «روش گوتمن» شناخته می‌شود طراحی کردند که به وسیله‌ی چندین بسته‌ی نرم‌افزاری تمیزکاری دیسک استفاده می‌شود.

اولین و مهم‌ترین انتقادی که به مقاله‌ی بازیابی داده‌های روی‌نویسی شده‌ی گوتمن وارد است، مشخص نبودن مقدار داده‌ی روی‌نویسی شده‌ی قابل بازیابی است. اگرچه ممکن است نظریه‌ی گوتمن در نگاه اول صحیح باشد، اما هیچ‌گونه شواهد عملی مبنی‌بر قابل بازیابی بودن داده‌های روی‌نویسی شده وجود ندارد و طبق تحقیقات گوناگون صورت گرفته، داده‌های روی‌نویسی شده قابل بازیابی نیستند.

شیوه‌ی روی‌نویسی داده‌ها در درایوهای حالت جامد (SSD) کاملا متفاوت از درایوهای هارد دیسک (HDD) است که حداقل بازیابی برخی از داده‌ها را ساده‌تر می‌کند. بیش‌تر درایوهای حالت جامد، برای ذخیره‌ی داده‌ها در صفحات و بلوک‌ها از حافظه‌ی فلش استفاده می‌کنند. صفحات و بلوک‌های یاد شده به وسیله‌ی آدرس‌های بلوک منطقیِ (LBA) مدیریت شده به وسیله‌ی لایه‌ی انتقال فلش (FTL)، مورد استفاده قرار می‌گیرد. هنگامی که لایه‌ی انتقال فلش یک سکتور را اصلاح می‌کند، داده‌های جدید را در مکان دیگری نوشته و نقشه را به‌روزرسانی می‌کند تا داده‌ی جدید در آدرس‌های بلوک منطقیِ مورد هدف ظاهر شود. در نتیجه، داده‌های پیش اصلاح موجود در محل، با استفاده از نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات، قابل بازیابی خواهند بود.

داده‌های فرمت شده، پاک شده و از دست رفته

گاهی اوقات، داده‌های موجود در درایوهای فیزیکی مانند هارد دیسک‌های داخلی و خارجی، درایوهای قلمی و ... گم شده یا با فشردن کلید Delete حذف می‌شوند. گاهی هم ممکن است به خاطر وقایع ناگواری مانند حملات ویروسی، حذف شدن‌های تصادفی یا فشردن اتفاقی کلیدهای ترکیبی Shift + Delete، شاهد حذف شدن داده‌های مهم باشید. در این چنین مواردی، به راحتی از نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات برای بازگردانی یا بازیابی فایل‌ها و داده‌ها بهره گرفته می‌شود.

آسیب دیدن یا فرمت شدن سیستم فایل

مشابه با حذف شدن یک فایل، فرمت شدن سیستم فایل هم به تمامی اطلاعات مربوط به فایل‌های قبلی و ساختار دیسک آسیب می‌زند؛ با این تفاوت که مقدار داده‌های پاک شده بستگی به فرمت سیستم دارد.

به عنوان مثال، فرمت کردن با FAT موجب تخریب شدن مقدار زیادی از داده‌ها و بازنویسی آن بخش با صفرها خواهد شد. این موضوع، به طور قابل توجهی احتمال بازیابی داده‌ها را کاهش خواهد داد. برخی از سیستم‌های فایل مانند NTFS، در صورت روی‌نویسی شدن با همان سیستم فایل، احتمال بازیابی کلی بالایی دارند. اما سایر سیستم‌های فایل در حالت مشابه، فرصت کم‌تری برای بازیابی خواهند داشت. به عنوان نمونه، نوشتن سیستم فایل XFS روی FAT، احتمال بازیابی فایل‌های FAT را بیش‌تر می‌کند.

در مورد آسیب سیستم فایل، تعداد فایل‌های قابل بازیابی بستگی به میزان آسیب دیدگی و در دسترس بودن اطلاعات تخصیص یافته برای نرم‌افزار بازیابی دارد. اگر به منظور تعمیر سیستم فایل، اطلاعات کافی به نرم‌افزار بازیابی داده ارائه شده باشد و فایل‌های قبلی به طور دقیق تعیین مکان شده باشند، می‌توان مقدار قابل توجهی از آن را بازیابی کرد.

بد سکتورهای منطقی

در فهرست خرابی‌های منطقی هارد دیسک، بد سکتور منطقی یکی از رایج‌ترین مواردی است که نمی‌توان فایل‌های داده را از یک سکتور خاص درایوهای رسانه‌ای، بازیابی کرد. برای حل کردن این مشکل، از نرم‌افزارهایی به منظور اصلاح سکتورهای منطقی درایو ذخیره‌سازی رسانه‌ای استفاده می‌شود. اگر راهکار یاد شده کافی نباشد، بخش سخت‌افزاری حاوی سکتورهای بد منطقی باید تعویض شوند.

فنون بازیابی داده

بازیابی اطلاعات از سخت‌افزاری که آسیب فیزیکی دیده، شامل فنون مختلفی است. برخی از آسیب دیدگی‌ها را می‌توان به وسیله‌ی تعویض کردن بخشی از هارد دیسک تعمیر کرد. اگرچه این کار می‌تواند یک هارد دیسک را قابل استفاده کند اما هنوز ممکن است آسیب منطقی هم وجود داشته باشد. یک روش اختصاصی ایمیج‌گیری از دیسک وجود دارد که از آن برای بازیابی هر بیت قابل خواندن از سطح دیسک استفاده می‌شود. هنگامی که این ایمیج به دست آمده و در یک محل قابل اطمینان ذخیره می‌شود، می‌توان با خیال راحت فایل ایمیج را به منظور تحلیل آسیب دیدگی‌های منطقی تحلیل و بررسی کرد. در این صورت نوسازی و احیای بیش‌تر سیستم فایل اصلی ممکن خواهد بود.

تعمیرات سخت‌افزاری

یکی از رایج‌ترین تصورات اشتباه در مورد تعمیرات سخت‌افزاری هارد دیسک و بازیابی داده این است که یک برد مدار چاپی (PCB) آسیب دیده را می‌توان طی فرآیند بازیابی به سادگی با یک PCB مشابه از یک درایو سالم تعویض کرد. اما این موضوع ممکن است فقط برای موارد نادری از هارد دیسک‌هایی که قبل از سال ۲۰۰۳ تولید شده است، صادق باشد. در هارد دیسک‌های جدید این کار غیرممکن است. بردهای الکترونیکی درایوهای ذخیره‌سازی پیشرفته، به طور معمول دارای داده‌ی سازگاری اختصاصی شده برای درایو (معمولا شامل یک نقشه از بد سکتورها و پارامترهای میزان‌سازی) و دیگر اطلاعات مورد نیاز برای دسترسی صحیح داده در درایو است. بردهای تعویض شده به منظور بازیابی موثر تمامی داده‌ها، اغلب نیازمند این اطلاعات هستند. برد تعویض شده ممکن است نیاز به برنامه‌ریزی دوباره داشته باشد. برخی از شرکت‌های سازنده‌ی هارد دیسک مانند سیگیت این اطلاعات را در یک EEPROM ترتیبی ذخیره می‌کنند که می‌توان آن را حذف کرده و به برد تعویض شده منتقل کرد.

هر درایو هارد دیسک دارای یک منطقه‌ی سیستمی (system area) یا منطقه‌ی خدماتی (Service area) است که به عنوان برد فرستنده عمل می‌کند. این بخش از درایو که برای مصرف کنندگان نهایی به طور مستقیم غیرقابل دسترس است، معمولا دارای فرم‌ور (سفت‌افزار) درایو و داده‌های سازگار پذیری هستند که به عملکرد درایو در محدوده‌ی پارامترهای عادی کمک می‌کند. یکی از کارهای منطقه‌ی سیستمی، ثبت سکتورهای معیوب داخل درایو است. بخش یاد شده اساسا جایی را که درایو می‌تواند در آن داده بنویسد یا از نوشتن داده در آن معذور است، به درایو اطلاع می‌دهد.

فهرست‌های سکتور هم در تراشه‌های مختلف متصل به برد مدار چاپی ذخیره شده و برای هر درایو هارد دیسک منحصر به فرد هستند. اگر داده‌ی موجود در برد مدار چاپی با داده‌ی ذخیره شده روی پلاتر مطابقت نداشته باشد، درایو ذخیره‌سازی به درستی قادر به کالیبراسیون و تنظیم نخواهد بود. با این اوصاف، به دلیل یافت نشدن داده‌های منطبق با داده‌های ذخیره شده روی برد مدار چاپی، هدهای هارد دیسک در اغلب موارد فقط صدای کلیک خواهند داد.

بازیابی داده از راه دور

کارشناسان بازیابی اطلاعات همیشه نیاز به دسترسی مستقیم فیزیکی به سخت‌افزار آسیب دیده ندارند. در صورتی که داده‌های از دست رفته با استفاده از فنون نرم‌افزاری قابل بازیابی باشند، می‌توان عملیات بازیابی را با بهره‌مندی از نرم‌افزارهای دسترسی از راه دور مبتنی‌بر اینترنت، LAN یا انواع دیگری از اتصالاتی مانند TeamViewer، انجام داد و به مکان فیزیکی رسانه‌ی ذخیره‌سازی آسیب دیده دسترسی داشت. این فرآیند تفاوت چندانی با روشی که خود کاربر اصلی آن را اجرا می‌کند، ندارد.

بازیابی داده از راه دور نیازمند یک اتصال اینترنتی پایدار و با پهنای باند مناسب است. با این حال، این روش در زمان نیاز به دسترسی سخت‌افزاری مانند آسیب دیدگی فیزیکی هارد دیسک، کاربر ندارد.

مراحل بازیابی داده

به طور معمول برای موفقیت‌آمیز بودن بازیابی اطلاعات، که بسته به نوع آسیب دیدگی داده و فرآیند بازیابی مورد نیاز متفاوت است، ۴ مرحله وجود دارد که در ادامه‌ی مقاله هر یک از این مراحل را شرح خواهیم داد.

۱- تعمیر درایو هارد دیسک

هارد دیسک را باید به گونه‌ای تعمیر کرد که در وضعیت مناسبی قرار بگیرد، تا حداقل بتوان داده‌ها را از روی آن خواند. به عنوان نمونه، اگر عملکرد هدهای یک هارد دیسک خوب نباشد یا دچار مشکل باشد، حتما باید نسبت به تعویض آن‌ها اقدام کرد. یا اگر برد مدار چاپی معیوب شده باشد، نیازمند رفع عیب یا تعویض خواهد بود. همچنین در صورتی که موتور اسپیندل مشکل داشته باشد، پلاترها و هدهای هارد دیسک باید به یک درایو ذخیره‌سازی جدید منتقل شوند.

۲- ایمیج‌گیری از درایو به یک درایو جدید یا یک فایل ایمیج دیسک

هنگام آسیب دیدگی درایو هارد دیسک، انتقال داده‌ها از درایو معیوب، اولین اولویت است. استفاده‌ی طولانی مدت از یک درایو ذخیره‌سازی معیوب، احتمال رخداد از دست رفتن داده‌های بیش‌تر را افزایش می‌دهد. ایجاد یک ایمیج از اطلاعات هارد دیسک، باعث ایجاد اطمینان از وجود یک رونوشت (Copy) از داده‌ها در درایو ذخیره‌سازی دیگر خواهد شد. در نتیجه، اجرای آزمون سلامتی و روش‌های بازیابی کاملا ایمن خواهد بود و می‌توان بدون آسیب رسانی به منبع اصلی داده‌ها، فرآیند بازیابی را شروع کرد.

۳- بازیابی منطقی فایل‌ها، پارتیشن، MBR و ساختارهای سیستم فایل

پس از کلون کردن درایو معیوب به یک درایو ذخیره‌سازی جدید، درایو آسیب دیده برای شروع عملیات بازیابی داد‌های از دست رفته، مناسب و آماده خواهد بود. دلایل زیادی ممکن است در عیوب منطقی یک درایو دخیل باشد. به احتمال قوی استفاده از کلون، تعمیر جدول پارتیشن یا رکورد راه‌انداز اصلی (MBR) را به منظور خواندن ساختار داده‌ای سیستم فایل و بازیابی داده‌ی ذخیره شده، ممکن خواهد کرد. رکورد راه‌انداز اصلی، اولین سکتور از هارد دیسک رایانه است که اطلاعات پارتیشن‌ها روی آن قرار داشته و فرآیند راه‌اندازی رایانه طبق آن شروع می‌شود. در واقع، MBR اطلاعات چگونگی تقسیم‌بندی منطقی یک حافظه شامل سیستم فایل‌ها را ذخیره و نگهداری می‌کند.

۴- تعمیر فایل‌های آسیب دیده‌ی بازیابی شده

آسیب دیدگی داده زمانی رخ می‌دهد که به عنوان مثال، یک فایل روی سکتور معیوب درایو نوشته شود. این مورد یکی از شایع‌ترین دلایل معیوب شدن یک درایو ذخیره‌سازی است؛ به این معنی که قابل خواندن بودن داده‌ها، مستلزم نوسازی خواهد بود. اسناد معیوب را می‌توان به وسیله‌ی چندین روش نرم‌افزاری یا از طریق نوسازی سند با بهره‌مندی از یک ویرایش‌گر مبنای ۱۶ (Hex Editor) بازیابی کرد. انجام این عملیات فوق‌العاده پیچیده بوده و نیازمند تخصص فنی خاصی است.

بازیابی اطلاعات درایو حالت جامد

روند استفاده از درایو حالت جامد (SSD)، به ویژه با فراگیر شدن اولترابوک‌ها در حال افزایش است. بدیهی است که به خاطر جدید بودن فناوری درایو حالت جامد، بازیابی اطلاعات از آن سخت‌تر از هارد دیسک معمول است. با این حال، می‌توان تعدادی از فنون مورد استفاده برای بازیابی داده‌ی حذف یا فرمت شده را در SSD به کار برد.

متاسفانه با تمامی این تفاسیر، هنوز هم بازیابی اطلاعات از SSD دارای آسیب دیدگی فیزیکی بسیار گران است. هزینه‌ای که برای تعمیر و بازیابی اطلاعات یک SSD تخمین زده می‌شود، معادل ۳۵۰۰ دلار است. این هزینه در صورت پشتیبانی سازنده می‌تواند به حدود ۷۰۰ دلار کاهش یابد. امیدواریم که این هزینه در آینده‌ای نزدیک کاهش چشم‌گیری داشته باشد.

بهترین راهکار: مراقبت از اطلاعات مهم

اگرچه نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات و متخصصان این حوزه به خوبی قادر به بازگرداندن داده‌های مهم از دست رفته هستند، اما انجام این کار خطرناک، وقت‌گیر و هزینه‌بر است. یکی از بهترین اقداماتی که می‌توانید با انجام آن، مانعِ از دست رفتن طولانی مدت داده‌ها شوید، پشتیبان‌گیری دائم از اطلاعات هارد دیسک در فواصل زمانی مشخص است. برای این کار می‌توانید از خدمات دهندگان پشتیبان‌گیری ابری استفاده کنید یا یک هارد دیسک پشتیبان در مکان امنی از خانه داشته باشید. همچنین باید مراقب جریان برق ناگهانی و فرمت شدن تصادفی داده‌ها باشید. قبل از انجام تمامی این کارها باید از آسیب دیدن داده‌های مهم خود جلوگیری کنید.

برترین نرم‌افزارهای بازیابی داده

در بخش جاری براساس نتایج آزمون‌های صورت گرفته روی نرم‌افزارهای بازیابی، میزان موفقیت بازیابی اطلاعات، دارا بودن قابلیت‌های منحصر به فرد، به‌روز بودن، پشتیبانی از سیستم‌عامل‌های جدید، راحتی استفاده و طراحی رابط کاربری آن‌ها اقدام به معرفی برترین نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات برای دو سیستم عامل ویندوز ۱۰ و مک اواس خواهیم کرد. مبنای این بررسی، نسخه‌ی کامل و پولی نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات است. اگرچه برخی از نرم‌افزارهای موجود در مقاله قیمت بالایی دارند، اما در صورت نیاز می‌توانید آن‌ها را به طور آزمایشی و در مدت زمان محدود مورد استفاده قرار دهید تا دیگر نیازی به خرید آن هم نباشد. در نهایت می‌توانید با در نظر گرفتن نقاط قوت و ضعف یا ویژگی‌های خاص نرم‌افزار بازیابی اطلاعات، یکی از آن‌ها را انتخاب کنید.

Kroll Ontrack EasyRecovery

نرم‌افزار Ontrack EasyRecovery به عنوان قدرتمندترین نرم‌افزار بازیابی اطلاعات مشهور بوده و هنوز هم شایسته‌ی این نام است. قبلا قدرتمندی نرم‌افزار یاد شده بیش‌تر از ظرافت طراحی رابط کاربری آن قابل توجه بود. اما اکنون با کپی برداری از طراحی رابط کاربری نرم‌افزار Stellar Phoenix، بهره‌مندی از قدرتمندترین نرم‌افزار بازیابی اطلاعات بیش از پیش راحت‌تر شده است. این تغییر پیچیدگی کار با آن را به میزان زیادی کاهش داده است.

نرم‌افزار EasyRecovery داده‌های بیش‌تری را نسبت به سایر نرم‌افزارهای موجود در این مقاله بازیابی می‌کند. در نتیجه نرم‌افزار یاد شده به عنوان قدرتمندترین ابزار بازیابی اطلاعات در این فهرست رتبه‌ی اول را به خود اختصاص خواهد داد. لایسنس این نرم‌افزار مشابه با Seagate Premium Recovery Suite، به صورت سالیانه است؛ اما خوشبختانه برخلاف نرم‌افزار سیگیت که دارای محدودیت تعداد بازیابی ۲۴ عددی به ازای هر کاربر است، نرم‌افزار EasyRecovery فاقد هرگونه محدودیت است.

نسخه‌ی هوم، پروفشنال و تکنیکال نرم‌افزار EasyRecovery به ترتیب با برچسب قیمت ۷۹، ۱۳۹ و ۴۹۹ دلاری به فروش می‌رسد. نسخه‌ی پروفشنال و تکنیکال مورد استفاده برای سیستم عامل مک اواس اندکی گران‌تر از نسخه‌ی ویندوز است اما قدرت آن مورد آزمایش قرار نگرفته است. نسخه‌ی پیشنهادی ما برای بازیابی اطلاعات در سیستم عامل مک اواس، نرم‌افزار Alsoft DiskWarrior است که با قیمت ۱۱۹.۹۵ دلار در اختیار خریداران قرار دارد.

نقاط قوت

• بازیابی اطلاعات فوق‌العاده سریع و دقیق
• غنی از گزینه‌های پیشرفته‌ی تخصصی
• قابلیت حذف ایمن و غیرقابل بازگشت داده
• پشتیبانی از SSD، هارد دیسک و پیکربندی RAID
• قابلیت توقف موقتی و از سر گیری فرآیند بازیابی
• سازگار با سیستم‌های فایل‌های HFS ،HFS+ ،FAT ،ExFAT و NTFS

نقاط ضعف

• فاقد پیش‌نمایش فایل‌های بازیابی شده
• نبود گزینه‌ی ایمیج‌گیری از دیسک معیوب

Stellar Phoenix Windows Data Recovery

همان‌طور که از نام نرم‌افزار Stellar Phoenix Windows Data Recovery برمی‌آید، رابط کاربری آن به صورت درخشان (Stellar) طراحی شده است و قدرت بازیابی فایل آن به گونه‌ای است که گویی یک سیمرغ افسانه‌ای (Phoenix) خود را دوباره از نو خلق می‌کند. نرم‌افزار یاد شده بین تمامی نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات موجود در این مقاله، دارای رابط کاربری ساده‌تری است. زمانی که حرف از قدرت بازیابی تعداد بیش‌تری از فایل‌ها در میان باشد، نرم‌افزار Stellar Phoenix نباید فراموش شود.

اگرچه قدرت نرم‌افزار Kroll Ontrack EasyRecovery اندکی بیش‌تر از Stellar Phoenix است، اما هر دو نرم‌افزار یاد شده به طور مشترک برترین نرم‌افزار بازیابی اطلاعات هستند. استفاده از نرم‌افزار EasyRecovery سخت‌تر از Stellar Phoenix است. نرم‌افزار Stellar Phoenix با سیستم فایل‌های مختلفی از جمله FAT ،FAT32 ،FAT16 ،ExFAT وNTFS سازگار است و توانایی بازیابی تمامی فایل‌های چند رسانه‌ای مانند تصویر و ویدیو را دارد.

نسخه‌ی پروفشنال (Professional) نرم‌افزار Stellar Phoenix با قیمت ۹۹ دلار در اختیار کاربران قرار دارد. نسخه‌ی تکنیکال (Technician) آن هم با ارائه‌ی قابلیت‌های مضاعفی مانند بازیابی داده از راه دور و سیستم RAID، دارای قیمت299 دلاری است. نسخه‌ی هوم (Home) نرم‌افزار Stellar Phoenix که دارای برچسب قیمت ۵۹ دلار است، فاقد قابلیت ایجاد فایل ایمیج از هارد دیسک و بازیابی کل پارتیشن است. نسخه‌ی مک این نرم‌افزار دارای نقاط ضعف زیادی است و قدرت بازیابی پایینی نسبت به رقبای خود دارد.

نقاط قوت

• بازیابی کامل فایل با قدرت و سرعت بالا
• رابط کاربری درخشان و فوق‌العاده کاربردی
• پیش نمایش فایل‌های بازیابی شده قبل از بازگردانی
• بازیابی سی‌دی و دی‌وی‌دی
• ساخت ایمیج دیسک از هر درایو ذخیره‌سازی
• بازگردانی داده از ایمیج دیسک
• حذف ایمن و غیرقابل بازگشت داده
• قابلیت استفاده در حالت بوت
• بازیابی ایمیل
• قابلیت بازیابی خام داده‌ها براساس فرمت فایل

نقاط ضعف

• بازیابی فایل‌های حذف شده‌ی کمتر نسبت به نرم‌افزارهای Prosoft یا Kroll Ontrack

Alsoft DiskWarrior

نرم‌افزار بازیابی اطلاعات Alsoft DiskWarrior، ابزاری است که اپل باید آن را به نرم‌افزارهای پیش‌فرض سیستم عامل مک اواس اضافه کند. اپل در گذشته ابزار شخص سومی را با AppleCare همراه کرد. اما این ابزار برای آیمک یا مک‌بوک دارای حافظه‌ی ذخیره‌سازی SSD کاربردی نیست. به جرات می‌توان اظهار کرد که نرم‌افزار DiskWarrior، بهترین ابزاری است که می‌توانید برای رایانه‌ی مک خود خریداری کنید. نرم‌افزار یاد شده با قیمت ۱۱۹.۹۵ دلار قابل سفارش است و همان‌طور که متوجه شده‌اید، فقط برای رایانه‌های مک کاربرد دارد.

نقاط قوت

• تعمیر و بازسازی دایرکتوری‌های مک برای بهبود عملکرد و ضریب اطمینان سیستم
• ابزارهای مفید تعمیر و نگهداری
• موثر برای هارد دیسک و SSD
• پایش سلامت درایو
• رابط کاربری ساده
• مقرون به صرفه

نقاط ضعف

• پارتیشن ریکاوری OS X، بوت شدن به ابزار را پیچیده می‌کند

Prosoft Data Rescue

نرم‌افزار Prosoft Data Rescue شهرتی طولانی مدت و برجسته‌ای در میان نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات دارد. آخرین نسخه‌ی ویندوز این نرم‌افزار (Data Rescue 5 Windows)‌، سریع و قدرتمند است. رابط کاربری آن برای متخصصان بازیابی اطلاعات که ساعت‌ها وقت خود را صرف بازیابی داده‌ها می‌کنند، مناسب است؛ اما برای کاربران عادی، که قصد بازیابی سریع فایل حذف شده را دارند، اندکی پیچیده و زمان‌بر است. البته باید اظهار کرد که این موضوع اندکی در نسخه‌ی جدید نرم‌افزار بهبود یافته است.

اگرچه نرم‌افزار یاد شده خوب است، اما انتخاب اول ما برای سیستم عامل ویندوز مایکروسافت، نرم‌افزارهای Stellar Phoenix و EasyRecovery است. نرم‌افزار Prosoft Data Rescue دارای نسخه‌ی ویژه‌ی مک است. این نسخه قدرت بازیابی بالایی دارد و فاقد نقاط ضعف نسخه‌ی ویندوز است. نسخه‌ی استاندارد نرم‌افزار یاد شده با قیمت ۹۹ دلار و نسخه‌ی پروفشنال آن با قیمت ۲۹۹ دلار به فروش می‌رسد.

 نقاط قوت

• قدرت بازیابی فایل بالا
• کاوش سریع و موثر
• ذخیره‌ی داده‌ی فایل اسکن شده برای استفاده در آینده
• قابلیت بازیابی درایو فایروایر، تاندربولت و RAID
• بازیابی تعداد نامحدود درایو
• قابلیت پاک‌سازی بدون بازگشت داده

نقاط ضعف

• رابط کاربری فوق‌العاده پیچیده
• سرعت پایین کلون کردن دیسک
• محدود به بازیابی ۵ درایو

CleverFiles Disk Drill

نرم‌افزار Disk Drill زمان را به عقب بازمی‌گرداند و تمامی فایل‌های از دست رفته را بازیابی یا بازسازی می‌کند. نرم‌افزار یاد شده از تمامی رسانه‌های ذخیره‌سازی پشتیبانی می‌کند. به لطف اسکن عمقی و کامل نرم‌افزار و پشتیبانی از فرمت‌های فایل مختلف، می‌توان با اعمال فیلترهای گوناگون، از آن بهره برد. نرم‌افزار Disk Drill برای هر دو سیستم عامل ویندوز و مک اواس در دسترس است. متاسفانه برخی از قابلیت‌ها در هر دو نسخه‌ی نرم‌افزار برای رایانه‌های دارای حافظه‌ی SSD، قابل استفاده نیست و بازیابی موثری انجام نمی‌دهد. همچنین نسخه‌ی ویندوز نرم‌افزار یاد شده قابلیت‌های کم‌تری نسبت به نسخه‌ی مک اواس دارد. با این حال اگر دارنده‌ی رایانه‌ی مک مجهز به هارد دیسک هستید، نرم‌افزار Disk Drillقابلیت‌های پیشرفته‌ی بسیاری را در اختیار شما خواهد گذاشت.

نرم‌افزار Disk Drill در سه نسخه‌ی بیسیک، پرو و اینترپرایز عرضه می‌شود. نسخه‌ی بیسیک رایگان بوده و فقط می‌توان ۵۰۰ مگابایت از داده‌ی از دست رفته را بازیابی کرد. نسخه‌ی پرو و اینترپرایز هم به ترتیب با برچسب قیمت ۸۹ و ۳۹۹ دلار قابل خرید هستند. متاسفانه نسخه‌ی پرو هم دارای محدودیت‌هایی مانند تک کاربره بودن و کم بودن تعداد اسکن است.

 نقاط قوت

• بازیابی فایل و فیلتر گذاری عالی
• دارای ویژگی‌های منحصر به فرد مانند محافظت از داده
• بازسازی بیش از ۳۰۰ فایل مختلف
• پشتیبانی از سیستم فایل‌های مختلف
• قابلیت توقف و ادامه‌ی کاوش
• پشتیبان‌گیری به صورت ISO و DMG
• مقرون به صرفه (نسخه پرو)

نقاط ضعف

• محدودیت در تعداد کاربر و اسکن

EaseUS Data Recovery Wizard

سازنده‌ی نرم‌افزار EaseUS، مدعی بازیابی فوق‌العاده ایمن و کامل داده‌های از دست رفته است. نرم‌افزار یاد شده قادر به بازیابی اطلاعات حذف و فرمت شده است. نرم‌افزار EaseUS می‌تواند اطلاعاتی را که مورد حمله‌ی ویروس‌ها واقع شده بازیابی کند. این نرم‌افزار حتی قادر به بازیابی اطلاعات هارد دیسک آسیب دیده، پارتیشن معیوب یا سیستم عامل کرش کرده است.

نرم‌افزار EaseUS با تمامی پلتفرم‌ها از جمله ویندوز، مک اواس، اندروید و iOS سازگار است و دارای نسخه‌ی مجزا برای هر پلتفرم است. نرم‌افزار یاد شده از تمامی دستگاه‌های دارای حافظه‌ی ذخیره‌سازی مانند آیپد، گوشی هوشمند، دوربین دیجیتال و... پشتیبانی می‌کند. رابط کاربری نرم‌افزار EaseUS بسیار کاربر پسند است و برای راحتی کار مشابه با مرورگر فایل ویندوز ۱۰ طراحی شده است.

نرم‌افزار EaseUS در چهار نسخه‌ی رایگان، پرو، پرو پلاس و تکنیکال عرضه می‌شود. نسخه‌های پولی آن به ترتیب دارای برچسب قیمت ۶۹.۹۵، ۹۹.۹۰ و ۲۹۹ دلاری هستند. نسخه‌ی رایگان محدود به بازیابی ۲ گیگابایت از داده‌های از دست رفته است. نسخه‌ی پرو پلاس فقط در قابلیت بوت با نسخه‌ی پرو تفاوت دارد. نسخه‌ی تکنیکال هم صرفا شامل پشتیبانی و ارائه‌ی خدمات فنی است که در ایران کاربرد ندارد.

نقاط قوت

• نبود نیاز به توان پردازشی زیاد
• نرخ بازیابی داده‌ی بسیار مناسب
• قابلیت بازیابی پارتیشن خام
• قابلیت بازیابی هارد دیسک معیوب
• بازیابی تمامی فرمت‌های فایل
• پشتیبانی از تمامی سیستم فایل به جز APFS

نقاط ضعف

• نبود گزینه‌ی سفارشی‌سازی پیشرفته
• محدود به بازیابی ۱۰۰ مگابایت داده در نسخه آزمایشی

Piriform Recuva

نرم‌افزار Recuva محصولی از شرکت Piriform است. شرکت یاد شده سازنده‌ی نرم‌افزار CCleaner است. اگر به دنبال نرم‌افزار بازیابی اطلاعات رایگان هستید، نرم‌افزار Recuva برترین گزینه است. البته نرم‌افزار یاد شده هم دارای نسخه‌ی حرفه‌ای‌تری است که با قیمت ۱۹.۹۵ دلار قابل سفارش است. نسخه پولی فقط در پشتیبانی از هارد دیسک مجازی، به‌روزرسانی خودکار، ایجاد فایل ایمیج و پشتیبانی فنی حرفه‌ای با نسخه‌ی رایگان تفاوت دارد. ایجاد فایل ایمیج در زمان آسیب دیدگی فیزیکی هارد دیسک فوق‌العاده ضروری است. اگرچه ممکن است قادر به یافتن برخی از فایل‌های حذف شده نباشد، اما در عوض رایگان بوده یا قیمت پایینی نسبت به رقبا دارد. نرم‌افزار Recuva فاقد نسخه‌ی مک است.

نقاط قوت

• قیمت کم
• دارای نسخه‌ی کاملا رایگان
• رابط کاربری ساده
• دارای قابلیت پیش‌نمایش

نقاط ضعف

• رابط کاربری سنتی
• قدرت بازیابی ضعیف‌تر نسبت به رقبا
• نبود توانایی بازیابی فایل حذف شده در SSD

پس از مطالعه‌ی بخش آموزشی این مقاله، اکنون می‌توانید با آگاهی بیش‌تر و در نظر گرفتن نقاط قوت و ضعف، قدرت بازیابی و طراحی رابط کاربری نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات معرفی شده در این مقاله، نرم‌افزار مورد نظر را انتخاب و سپس برای بازیابی داده‌های از دست رفته‌ی خود اقدام کنید.

آیا تاکنون اقدام به استفاده از نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات کرده‌اید؟ میزان موفقیت شما در بازیابی داده‌ها چطور بوده است؟ آیا تابه‌حال هارد دیسک خود را به متخصصان بازیابی اطلاعات سپرده‌اید؟ نحوه‌ی عملکرد آن‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟